باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار – در تاریخ معاصر ایران، رابطه با کشورهای اروپایی همواره با فراز و نشیب‌های فراوانی همراه بوده است. به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹، ایران و کشورهای غربی وارد دوره‌ای از بی‌اعتمادی و قطع روابط شدند. پس از توافق هسته‌ای برجام در سال ۲۰۱۵، ایران امید زیادی به جلب حمایت اروپا برای مقابله با تحریم‌های آمریکا داشت، اما خروج یک‌جانبه ایالات متحده از برجام در سال ۲۰۱۸، همراه با بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران، اعتبار اروپا را نیز زیر سوال برد. وعده‌های کشورهای اروپایی برای حفظ توافق هسته‌ای و مقابله با تحریم‌ها با شکست مواجه شد، به‌ویژه زمانی که اروپا نتواست اقدامات ملموسی برای کاهش اثرات تحریم‌ها انجام دهد. این وضعیت موجب شد که بسیاری از ایرانی‌ها از ظرفیت و اراده واقعی اروپا برای حمایت از منافع ایران در برابر فشارهای آمریکا دلسرد شوند.

یکی دیگر از دلایل اصلی که مذاکره با اروپا را برای ایران گزینه‌ای ضعیف می‌کند، وابستگی ساختاری کشورهای اروپایی به ایالات متحده است. علی‌رغم تلاش‌هایی که اروپا برای حفظ برجام و اجرای برخی سیاست‌ها در جهت منافع ایران داشت، اما در عمل، کشورهای اروپایی تحت فشارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی ایالات متحده قرار داشتند. این وابستگی به واشنگتن سبب می‌شود که کشورهای اروپایی نتوانند به‌طور مستقل از سیاست‌های آمریکا عمل کنند. به‌طور خاص، تصمیمات و سیاست‌های آمریکا در زمینه تحریم‌ها و سیاست‌های خارجی به‌طور مستقیم بر اروپا تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود که حتی اگر ایران و اروپا توافقی هم به دست آورند، احتمال تغییر شرایط به‌واسطه تغییرات در سیاست‌های آمریکا همچنان وجود داشته باشد. در نتیجه، ایران به‌شدت محتاط است و به مذاکره با اروپا با دیده تردید می‌نگرد.

اقتصاد کشورهای اروپایی در سال‌های اخیر با بحران‌های متعددی روبه‌رو بوده است. از بحران مالی سال ۲۰۰۸ تا جنگ اوکراین و بحران انرژی در سال‌های اخیر، اقتصاد اروپا تحت فشارهای زیادی قرار گرفته است. در این شرایط، کشورهای اروپایی با مشکلات اقتصادی داخلی همچون رکود اقتصادی، تورم و کاهش رشد اقتصادی مواجه‌اند و قادر به انجام سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت در کشورهای خارجی به‌ویژه ایران نیستند. در نتیجه ایران نمی‌تواند به سادگی به وعده‌های اقتصادی اروپا تکیه کند. از این رو، مذاکرات اتمی با اروپا برای ایران فاقد تضمین‌های قوی است و در عمل، ایران از چنین مذاکراتی هیچ‌گونه منافع پایدار و تضمین‌شده‌ای نمی‌تواند برداشت کند.

یکی از اصلی‌ترین دلایل دیگری که مذاکرات ایران و اروپا را به چالش می‌کشد، منافع ژئوپولتیکی و امنیتی اروپا است. ایران و کشورهای اروپایی اختلافات زیادی در زمینه مسائل منطقه‌ای دارند. نقش ایران در تحولات سوریه، یمن و دیگر نقاط بحرانی خاورمیانه همواره اختلافاتی با اروپا ایجاد کرده است. کشورهای اروپایی به‌ویژه از آن جهت که در بحران‌هایی همچون جنگ‌های سوریه و یمن دخالت مستقیم دارند، تحت فشار زیادی هستند تا ایران را در این تحولات محدود کنند. اما ایران در این زمینه‌ها همواره به‌دنبال حفظ استقلال و تقویت توان دفاعی خود بوده و این اختلافات می‌تواند مانعی بزرگ برای پیشرفت مذاکرات باشد. در نتیجه، مذاکره با اروپا به جای حل مسائل، ممکن است منجر به تشدید اختلافات و افزایش بحران‌های موجود شود.

در کنار اروپا، ایران می‌تواند مذاکرات خود را با دیگر قدرت‌های جهانی، به‌ویژه چین و روسیه، معطوف کند. این دو کشور نه‌تنها از ایران در برابر فشارهای ایالات متحده حمایت می‌کنند، بلکه در زمینه‌های اقتصادی و نظامی نیز روابط نزدیک‌تری با ایران دارند. به‌عنوان مثال، چین به‌ویژه در زمینه تجارت نفت و گاز با ایران نقش محوری دارد و روسیه نیز در مسائل امنیتی و نظامی هم‌پیمان ایران است. این کشورها می‌توانند منابع اقتصادی، فناوری‌های پیشرفته و حمایت‌های سیاسی را به ایران ارائه دهند که به مراتب از حمایت‌های اروپا قوی‌تر و پایدارتر است. در نتیجه، ایران لازم است به جای مذاکره با اروپا، توجه خود را به این بازیگران معطوف کند.

مذاکره با اروپا در شرایط کنونی برای ایران گزینه‌ای پیچیده و پرهزینه است. به‌ویژه که از نظر اقتصادی، سیاسی و امنیتی، مذاکره با اروپا نمی‌تواند تضمین‌کننده منافع پایدار و استراتژیک ایران باشد. با توجه به تجربیات گذشته و چالش‌های موجود، ایران باید به‌دنبال یک استراتژی مستقل و مبتنی بر منافع ملی خود باشد. تقویت روابط با کشورهای غیرغربی، به ویژه چین و روسیه، و نیز تمرکز بر تقویت توانمندی‌های داخلی، می‌تواند گزینه‌ای به مراتب موثرتر و پایدارتر برای ایران باشد.