باشگاه خبرنگاران جوان؛ حسین مهدی‌تبار – پس از سقوط بشار اسد در دسامبر ۲۰۲۴، نقش روسیه در سوریه تغییرات قابل توجهی داشت. روسیه که از ابتدای جنگ داخلی سوریه در ۲۰۱۱ به‌عنوان یکی از حامیان اصلی اسد شناخته می‌شد، در سال ۲۰۱۵ با مداخله نظامی و ارائه پشتیبانی هوایی به نیروهای سوری و حامیان ایران، باعث بازگشت اسد به قدرت شد. اما از سال ۲۰۲۰، به دلیل عدم تمایل اسد به تعامل با دیگر گروه‌های مخالف و مشکلات اقتصادی سوریه پس از بحران کرونا، همچنین زلزله و بحران‌های دیگر در شمال سوریه، موقعیت رژیم اسد تضعیف شد. تمرکز روسیه بر جنگ اوکراین از سال ۲۰۲۲ و توجه حزب‌الله به مقابله با اسرائیل از سال گذشته، باعث کاهش قدرت نظامی اسد و بالا گرفتن اعتراضات در داخل سوریه شد.

این وضعیت در نهایت باعث شد که گروه‌های مخالف از جمله جبهه تحریر شام (HTS) دستاوردهای قابل توجهی کسب کنند و شهرهای بزرگی مانند حلب، حمص و حما را تحت کنترل خود درآورند. به‌طور خاص، در تاریخ ۷ دسامبر ۲۰۲۴، نیروهای مخالف دمشق را محاصره کردند و در ۸ دسامبر، اسد به مسکو فرار کرد که به معنای پایان ۲۴ سال سلطنت وی بود. در پی این تحولات، روسیه رویکرد خود را به‌طور قابل توجهی تغییر داد. مسکو با گروه‌های مختلف در سوریه تماس برقرار کرد و از جمله با جبهه تحریر شام وارد گفت‌وگو شد تا منافع خود را در این کشور حفظ کند.

مسکو همچنان تلاش کرد تا تأثیر خود را در سوریه حفظ کند. در پی فرار اسد، مسکو تلاش کرد تا با گروه‌های مختلف از جمله HTS، که امنیت پایگاه‌های نظامی و دیپلماتیک روسیه را تضمین کردند، رابطه برقرار کند. این تغییر در رویکرد به این دلیل بود که روسیه می‌خواست از سقوط رژیم اسد به‌عنوان یک شکست استراتژیک استفاده نکند و همچنان نفوذ خود را در منطقه حفظ کند.

پس از خروج اسد، روسیه به‌ویژه بر موضوع روابط اقتصادی و امنیتی خود با سوریه و HTS تمرکز کرد. مسکو همچنین با تغییرات قانونی در کشور خود، امکان تعامل قانونی با گروه‌های مخالف سوریه مانند طالبان را فراهم کرده است و احتمال دارد که در صورت برآورده شدن شرایط خاص، جبهه تحریر شام نیز از فهرست سازمان‌های تروریستی روسیه حذف شود.

در طول سال‌های اخیر، مداخله روسیه در سوریه باعث شد که این کشور به یک بازیگر کلیدی در خاورمیانه تبدیل شود. با اجاره پایگاه‌های هوایی و دریایی در سوریه، مسکو توانست نفوذ خود را در شرق مدیترانه و شمال آفریقا افزایش دهد. اما از زمان شروع جنگ اوکراین، توجه و حضور نظامی روسیه در سوریه کاهش یافته و این کشور بیشتر به ترکیه برای عبور تجارت خود وابسته شده است. همچنین، با توجه به تغییرات در روابط روسیه با ترکیه و اسرائیل، نفوذ مسکو در منطقه به‌طور نسبی کاهش یافته است.

در آینده، با توجه به تحولات اخیر و خروج اسد از قدرت، روسیه باید رویکردی منعطف‌تر در سوریه اتخاذ کند و با دولت موقت جدید و سایر گروه‌های غیردولتی ارتباط برقرار کند. در عین حال، استراتژی بلندمدت روسیه در خاورمیانه بستگی به تحولات داخلی سوریه و قدرت‌گیری گروه‌های مختلف در این کشور دارد.

منبع: اوراسیا ویو