احمد کاظمی و شعیب بهمن از کارشناسان مسائل بین‌الملل در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه خبر به بررسی دالان تورانی زنگزور پرداختند.

کاظمی در ابتدای این برنامه گفت: بحث تغییرات ژئوپلیتیکی در قفقاز از فتنه‌های ژئوپلیتیکی در این قرن است. اصل داستان به سال ۱۳۹۹ بعد از جنگ دوم قره باغ با تغییر موضع بازیگران غربی یعنی آمریکا و انگلیس بعد از ۲۶ سال مخالفت با جمهوری آذربایجان بود که به نفع جمهوری آذربایجان کار کردند و با حضور رژیم صهیونیستی مشخص بود پشت این جنگ بحث آزادسازی اراضی جمهوری آذربایجان نیست بلکه فتنه ژئوپلیتیکی است که علیه ایران، روسیه و چین برنامه‌ریزی شده است.

وی اظهار کرد: دالان تورانی زنگزور یعنی تجزیه ارمنستان و اتصال جمهوری آذربایجان به ترکیه و آن چیزی که پان تورانیست‌های ترک به دنبال آن هستند. این یک فتنه ناتویی با محوریت انگلیس است تا با تجزیه ارمنستان جلوی ترانزیت انرژی را بگیرند.

کارشناسان مسائل بین‌الملل بیان کرد: روس‌ها برای مقابله با این طرح یک طرح روسی ارائه کردند که روی پیش فرض اشتباه هستند و باعث ایجاد دالان تورانی ناتو می‌شود.

نقش انگلیس در کریدور زنگزور

بهمن در ادامه برنامه گفت: برمبنای شواهدی که قبل و بعد از جنگ دوم قره باغ وجود داشت حقیقت این است آنچه در جنگ دوم قره باغ افتاد دعوای آذری و ارمنی بر سر قره باغ نبود بلکه یک طرح بزرگتر در پشت صحنه بود که با بقیه تحولات جاری در مناطق ایران ارتباط داشت که جنگ کریدور‌ها بود و هدف جنگ دوم قره باغ ایجاد دالان زنگزور بود.

وی اظهار کرد: سفیر سابق بریتانیا در ناتو اعلام کرد غرب باید از این کریدور حمایت کند، چون می‌تواند باعث اتصال ناتو به دریای کاسپین می‌شود و به سمت آسیای مرکزی می‌رود و می‌تواند روی امنیت سه کشور ایران، روسیه و چین تاثیر بگذارد. این سه کشور همواره هدف غرب بوده‌اند به همین دلیل صف‌آرایی بازیگران در جنگ دوم قره باغ حکایت از این بود که ناتو وارد عرصه شود و با تغییرات مرز‌ها این پروژه را به پیش ببرد.

کاظمی در ادامه برنامه گفت: جنگ دوم قره باغ برای روس‌ها غافلگیرکننده بود و روس‌ها هدف ناتو و رژیم صهیونیستی برای ایجاد یک دالان تورانی در منطقه بود.

وی ادامه داد: ترکیه به‌دلیل تسلط بر دریای سیاه به دنبال محاصره دریایی روسیه است و معتقدند اگر کریدور را از ارمنستان بگیریم و علیه ناتو استفاده کنیم و در رقابت‌هایی که با ایران وچین داریم می‌توانیم از آن استفاده کنیم، اما مشکل این است که اگر روس‌ها کنترل پایدار بر آن داشته باشند جای شک و شبهه است، چون روس‌ها در کنترل خط ریلی در لیتوانی دچار مشکل هستند. از نظر پان‌تورانیستی هروقت شکل بگیرد قطع و انسداد آن ناممکن است که این ما را به اشتباه روسیه در آسیای مرکزی و قفقاز می‌اندازد.

این کارشناس مسائل بین‌الملل بیان کرد: روس‌ها یک کریدور انحصار روسی را مدنظر دارند و جمهوری آذربایجان چند سال پیش با همکاری آمریکا، انگلیس و رژیم صهیونیستی مجبور شد صلح بانان روسی را از قره باغ خارج کرد.

کاظمی اظهار کرد: پارلمان اروپا در پاکسازی قومی قره باغ حساس است و پارلمان اروپا جلوی انتقال گاز روسیه از جمهوری آذربایجان را خواهد گرفت. اگر دغدغه اصلی در منطقه اتصال جمهوری آذربایجان به نخجوان است چرا از کریدور ارس از ایران انجام نمی‌شود و این کریدور صرفا اهداف ترانزیتی دارد. اگر روس‌ها نگاه انحصاری ندارند می‌توانند از کریدور ایرانی ارس استفاده کنند.

تاثیر جنگ اوکراین بر قره باغ

بهمن در ادامه برنامه تصریح کرد: تفاهم‌نامه جنگ دوم قره باغ که با وساطت روسیه انجام شد بحث ایجاد کریدور جدید نبود و روس‌ها تا شش ماه اول جنگ اوکراین از این بیانیه حمایت کردند، اما بعد از اینکه مسیر‌های ترانزیتی به دلیل تحریم مسدود شد روس‌ها به‌دنبال مسیر جایگزین بودند و بهترین مسیر از طریق جنوب بود البته مسیر ایران بسیار مهم است.

وی افزود: روسیه از شش ماه اول به بعد به‌واسطه حجم بالای تحریم‌ها وقتی فشار غربی‌ها برای دالان زنگزور دیدند گفتند این کریدور با نظارت روسیه باشد، اما توافقنامه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان با وساطت روسیه دیگر پایان یافته است. 

این کارشناس مسائل بین‌الملل بیان کرد: روس‌ها در منطقه به‌واسطه آن توافقنامه نیرو‌های حافظ صلح داشتند و این شرایط باعث شد آنها را خارج کنند. اگر چنین کریدوری شکل بگیرد و جمهوری آذربایجان اجازه تردد به روسیه ندهد روس‌ها چکار می‌خواهند کنند.

بهمن بیان کرد: دولت ارمنستان الان حاضر نیست حاکمیت کس دیگری را بپذیرد. در سال‌های گذشته جمهوری آذربایجان بیشترین واگرایی با روسیه داشته و با ناتو قرارداد بسته است.

نقش مهم دیپلماسی

محسن پاک‌آیین سفیر سابق ایران در جمهوری آذربایجان در ادامه برنامه گفتگوی ویژه خبری گفت: ما نسبت به مرز‌های بین‌المللی بسیار حساس هستیم و طبق گفته آقای عراقچی وزیر امور خارجه این مسئله خط قرمز ما است. 

وی ادامه داد: بحث اصلی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان است و جمهوری آذربایجان از زنگزور می‌خواهد به نخجوان برسد و ارمنستان می‌گوید از خاک جمهوری آذربایجان به ایران برسد و در یک توافق دوطرفه می‌خواهند چنین کاری کنند، اما جمهوری آذربایجان نمی‌خواهد این کار را کند و می‌خواهند ارمنستان را در محاصره نگه دارد لذا دو طرف در تفاهم‌نامه خواستند این مسئله حذف شود و در دستورکار این دو کشور نیست، اما روس‌ها به دنبال این هستند که نیرو‌های روسی در آنجا مستقر شوند تا ناتو از آن عبور نکند.

پاک‌آیین اظهار کرد: ایران باید رایزنی‌های خود را با ارمنستان، روسیه و جمهوری آذربایجان انجام دهد و اجازه ندهند ناتو و کشور‌های منطقه وارد قفقاز شوند و بهترین راه دیپلماسی و رایزنی است.

کاظمی در ادامه برنامه گفت: ایران از تمامیت جمهوری آذربایجان دفاع کرده است و نمی‌توانیم کشور‌ها را از لحاظ اشغال خاک به کشور خوب و بد تقسیم کنیم. آن‌چیزی که درباره زنگزور استفاده می‌کنیم لفظ ابداعی رئیس‌جمهور جمهری آذربایجان برای تسلط بر استان سیونیک ارمنستان است لذا اشتباه است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل بیان کرد: یکی از ویژگی‌های نظم نوین انتقال قدرت از غرب به آسیاست و یکی از مسائل پرچالش قفقاز، دریای کاسپین است و سه قدرت یعنی ایران، روسیه و چین در مسئله فقاز درگیر هستند. سال‌های سال اندیشکده‌های غربی دنبال این بودند با طراحی در این منطقه کانون‌های بحران را درگیر کنند. 

باز بودن مسیر کریدور ارس

وی ادامه داد: یکی از معابر چین برای ترانزیت دالان زگزور است. دنیای ناتو و پان تورانسیم از دهه‌های پیش به دنبال این دالن بوده است.

کاظمی بیان کرد: ایران با راه‌ها و مواصلات در قفقاز مخالف نیست و پیشروترین کشور در باز کردن خطوط مواصلاتی بوده است. با اجرای راهگذر ارس همه کشور‌ها از مزایای آن استفاده می‌کنند.

بهمن در ادامه برنامه گفت: ایران تغییرات ژئوپلیتیکی را نخواهد پذیرفت. نهاد‌هایی که مسئول این قضیه هستند در حال رصد این موضوع هستند. نباید بر سر این موضوع کل رابطه ما با روسیه خدشه‌دار شود و به صورت دقیق این روابط جلو می‌رود و رایزنی دیپلماتیک ادامه دارد.

وی ادامه داد: کریدور زنگزور برای منافع و امنیت ملی ایران مخاطره‌آمیز است، چون ناتو امکان می‌یابد در مرز‌های شمال ایران حضور یابد و این موضوع طراحی ناتو است.

این کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: نکته دوم خط پان تورانیسم است که ایده جدیدی نیست و طراحان آن سال‌ها صبر کردند تا آن را پیش ببرند. نکته سوم مسئله حضور رژیم صهیوینستی است. در مناطق همجوار جمهوری آذربایجان که دست به دست شده مناطقی بود که رژیم حضور یافته و در جنگ دوم قره باغ هم حضور داشته و حضور رژیم در شمال ایران قابل تحمل نخواهد بود. اسرائیلی‌ها تلاش کردند از این ناحیه در داخل کشور دست به ناامنی بزنند. این پروژه برای خفگی ژئوپلیتیکی ایران است و انسداد جغرافیایی در شمال غربی ایران است.

وی بیان کرد: در جمهوری آذربایجان، ارمنستان را به عنوان آذربایجان غربی می‌شناسند و جنوب ارمنستان را جنوب جمهوری آذربایجان می‌نامند.

بهمن اظهار کرد: از زمانی که این کریدور مطرح شد ایران طرح‌های ابتکاری ارائه کرد که یکی راهگذر ارس است. در سال‌های پس از شوروی، جمهوری آذربایجان به‌طور رایگان از این مسیر استفاده کرد.

وی گفت: چیزی به نام زنگزور با دیپلماسی ایجاد نمی‌شود و ایران سرزمین خود را با کریدور ارس می‌تواند در اختیار کشور‌ها بگذارد. بهتر است کشور‌های درگیر در سیاست‌های خود بازنگری انجام دهند. ایران اگر خط قرمزی ترسیم کند پای آن خواهد ایستاد و با هیچ کشوری تعارف ندارد.