نام «کریدور زنگزور» هرچند وقت یکبار در صدر رسانه‌ها قرار میگیرد که این به دلیل اهمیت بالای قفقاز جنوبی برای ایران است. منطقه‌ای که در همسایگی مرز شمالی ایران قرار داشته و تغییرات در آن میتواند تاثیرات بسیاری بر منافع کشورمان داشته باشد.

ایران از طریق ارمنستان به کشور‌هایی  نظیر گرجستان، روسیه و همچنین اروپا دسترسی دارد، اما ایجاد یک کریدور آذربایجانی می‌تواند این مسیر را محدود کرده یا از بین ببرد.

پس از تاکید مقام معظم رهبری در دیدار جداگانه پوتین و اردوغان مبنی بر اینکه ایران با تغییرات ژئوپلیتیکی در قفقاز مخالفت خواهد کرد، مقامات کشورمان بار‌ها بر خطوط قرمز در این خصوص تاکید کرده‌اند.

زنگزور؛ رویایی که تعبیر نخواهد شد 

پس از سفر ولادیمیر پوتین به آذربایجان و ملاقات با الهام علی اف، سخنگوی وزارت خارجه روسیه اخیرا در یک موضع‌گیرى اعلام کرد کریدور زنگزور مسیری است که می‌تواند قلمرو اصلی آذربایجان را به نخجوان از طریق سیونیک ارمنستان متصل کند.

 زاخارووا با اشاره به نگرانى‌هاى ایران در این خصوص تاکید کرد: موضع مسکو در این مورد کاملاً قطعی است. ما بر اساس این واقعیت پیش می‌رویم که راه‌حل باید برای ارمنستان، آذربایجان و همسایگان منطقه قابل قبول باشد

موضوعی که باعث شد بسیاری از مقامات کشورمان در این باره واکنش نشان دهند برای مثال مهدی سبحانی، سفیر ایران در ارمنستان گفته است: موضع ما در رابطه با رفع انسداد کاملا مشخص است. ما مخالف رفع انسداد نیستیم، اما تمامی رفع انسداد‌ها باید تحت حاکمیت سرزمینی و ملی ارمنستان باشد. خواب‌ها و رویا‌ها در ارتباط با موضوعاتی مانند زنگزور هرگز تعبیر نخواهد شد.

وزیر امور خارجه کشورمان نیز در این باره گفته است: ترسیم مجدد مرز‌ها خط قرمز ایران است.

با این حال، اما بسیاری معتقدند که این تمام ماجرا نیست و تغییری در موضع طرف روسی ایجاد نشده است و بازهم مثل همیشه پای امریکا و متحدانش در میان است تا هم ایران و روسیه را از گذرگاه کنار بگذارد و هم روابط راهبردی دو کشور را خدشه دار کند.  

سیاست غرب در قفقاز جنوبی با هدف حذف ایران و روسیه تنظیم شده است

برای مثال  حسن بهشتی‌پور، تحلیل‌گر مسائل اوراسیا معتقد است که سیاست غرب در قفقاز جنوبی با هدف حذف ایران و روسیه تنظیم شده است.

محسن پاک آئین سفیر اسبق کشورمان نیز در این باره گفته است: سخنان غیرشفاف لاوروف درمورد رفع انسداد از مسیر‌های ارتباطی را می‌توان جهت اعمال فشار بر ارمنستان و خرسند کردن جمهوری آذربایجان برای اخذ امتیازات مورد نظر روسیه دانست. این موضع ضد ارمنستانی لاوروف بعد از سفر پوتین به جمهوری آذربایجان، را نمی‌توان دلیل رضایت روسیه نسبت به بازکردن دالان زنگزور دانست؛ چرا که بازگشایی این دالان موجب حضور غرب و ناتو در قفقاز شده و آنها را به هدف خود یعنی انزوای روسیه در قفقاز، نزدیک خواهد ساخت.  اکنون روسیه در اوکراین با مشکل جدی مواجه شده و این کشور با پیشروی در خاک روسیه به نقاط مهمی دست یافته و به دنبال گرفتن امتیازات ارضی از روسیه است؛ لذا روسیه در شرایط کنونی که در مواجهه با اوکراین دچار مشکل شده، باز شدن جبهه جدیدی در قفقاز علیه خود را برنمی تابد؛ لذا نمی‌توان به صراحت گفت که روس‌ها به دنبال باز کردن دالان زنگزور هستند.

روح الله مدبر کارشناس مسائل بین الملل نیز در این باره معتقد است: این سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران است که  ژئوپلیتیک منطقه و مرز‌های ایران تغییر نکند. وزارت خارجه روسیه هم تصریح کرد که دغدغه‌های طرف ایرانی را در این زمینه می‌داند و صراحتا گفت که با دوستان ایرانی در این زمینه گفتگو خواهد کرد.  پوتین در نهمین نشست اقتصاد شرقی که در ولادی وستوک برگزار شد اشاره کرد به اینکه امروز جهان جهان رقابت محور‌های ترانزیتی است و محور‌های ترانزیتی که دور زننده تحریم‌ها و سیاست‌های یک جانبه گرایی آمریکایی باشد بسیار حائز اهمیت است. پوتین از چند محور مهم نام برد که یکی از آنها راه گذر شمال – جنوب بود. به عبارتی روس‌ها رویکرد بسیار مثبتی در بحث محور ترانزیتی راهگذر شمال جنوب دارند؛ لذا در بحث سوء تفاهمی که در محور مواصلاتی بین آذربایجان و نخجوان در حال رخ دادن است و فضاسازی شدید رسانه‌های غرب‌گرا نباید باعث ایجاد یک اختلاف بین تهران و مسکو شود.

چشم طمع ناتو و اسرائیل برای حضور در قفقاز جنوبی

مدبر افزود: همانطور که وزارت خارجه روسیه هم گفت طرف ایرانی و طرف روس در پشت در‌های بسته گفتگو‌های خود را دارند  و نگاه دو کشور هم یک نگاه همگرایی است. نکته بعدی این است که نگاه روسیه به این محور با نگاه آذربایجان و ترکیه متفاوت است. روس‌ها معتقدند این راهگذر یک جاده ترانزیتی است که از خاک ارمنستان می‌گذرد و امنیتش باید در  دست روسیه باشد، زیرا روس‌ها به شدت مواظبند که این محور در دست ناتو قرار نگیرد که ناتو بخواهد این را به یک مسیر جابجایی سلاح و اسلحه و اقدامات ضد منافع امنیت تبدیل کند. این با طرح معروف به زنگزور که میخواهد نقشه منطقه را تغییر بدهد متضاد است.

این کارشناس سیاست خارجی تاکید کرد: اما به هر حال هر نوع سوء تفاهمی در این زمینه باید با گفتگو بین مقامات صاحب صلاحیت در دستگاه‌های مختلف متنوع امنیتی و مرتبط  صورت بگیرد و نباید به یک دعوای رسانه‌ای و به سمت یک اختلاف برسد؛ چون برنده هر نوع دعوا و اختلاف سازی بین ایران و روسیه آمریکا و انگلیس است. نکته مهم این است که هر چه که حوزه حضور روسیه در آذربایجان بیشتر شود حوزه نفوذ اسرائیل کمتر میشود. در حال حاضر آذربایجان و رژیم صهیونیستی به شدت نگرانند که این محور ترانزیتی با حضور پررنگ روسیه شکل بگیرد. مساله قفقاز جنوبی بسیار پیچیده است و ما به کرات طی هفته‌های گذشته هیات‌های مستشاری از ناتو و آمریکا در این منطقه شاهد هستیم که حتی برخی از اینها در قالب تاجر حضور پیدا میکنند، اما مامور اطلاعاتی آمریکا هستند.

وی گفت: در آذربایجان هم تردد‌های متعدد اسرائیلی‌ها را می‌بینیم. روس‌ها وارد قضیه قفقاز شدند که بیایند تا این فضا رو جمع بکنند هرچه روسیه حضورش در اینجا بیشتر باشد حوزه ناتو و اسرائیل محدودتر میشود؛ لذا اینها این سوء تفاهم‌ها را شدیدا بزرگنمایی میکند که ببرند به سمت یک اختلاف. قطعا افکار عمومی از پشت پرده‌ها بی خبرند و از حضور نمایندگان نظامی اتحادیه اروپا در مرز‌های ارمنستان مطلع نیستند. این هیات‌ها هدفشان فقط کار‌های جاسوسی در منطقه علیه منافع ایران و روسیه است.

خبرنگار: فاطمه تورانلو