با افزایش دمای هوا در روزهای اخیر شاید همه ما احساس گرمازدگی کنیم و توانایی انجام فعالیت‌های روزانه را نداشته باشیم. در حقیقت گرمازدگی عدم توانایی بدن در دفع گرما و افزایش دمای درون بدن به حدود چهل درجه سانتی‌گراد است که به علت فعالیت شدید یا گرمای هوا ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر گرمازدگی به هم خوردن تعادل در مکانیسم‌های تنظیم دمایی بدن است و تولید گرما در بدن، به علت افزایش شدید حرارت محیط و ناتوانی در دفع حرارتِ ایجاد شده، باعث گرمازدگی می‌شود.

گرمازدگی کلاسیک

نوع دیگری از گرمازدگی فرم کلاسیک است که بیشتر در سنین بالا و در بیماران قلبی و عروقی، بیماری‌های مزمن، بیماری‌های روانی، معلولان، افراد چاق، افرادی که به هر دلیل دچار کاهش آب بدن شده‌اند، افراد معتاد به الکل و استفاده‌کنندگان از بعضی داروها پس از چند روز تماس با هوای گرم که امکان تهویه مناسب محیط هم نباشد اتفاق می‌افتد.

گرمازدگی فعالیتی

نوع دیگری از گرمازدگی فرم فعالیتی است در سنین پایین‌تر و به دنبال فعالیت‌ها و ورزش‌های سنگین در آب و هوای گرم(مانند کسانی که مسافت زیادی می‌دوند، بازیکنان فوتبال و…) و در شرایط کمبود آب بدن اتفاق می‌افتد.

نشانه‌های گرمازدگی

اگر شما هم نشانه‌هایی مانند افزایش دمای بدن، سردرد، سرگیجه و منگی، حال بد و بی‌اشتهایی، تشنگی بسیار، تپش قلب، تند نفس کشیدن، تعریق بسیار و پوست رنگ‌پریده و نمناک و شل‌شدگی بسیار ماهیچه‌ای را احساس می‌کنید احتمالا دچار گرمازدگی شده‌اید.

پیشگیری از گرمازدگی

برای جلوگیری از گرمازدگی در روزهای گرم تابستان مقدار زیادی آب بنوشید به خصوص اگر در گرما ورزش می‌کنید؛ در روزهای بسیار گرم حتی‌الامکان بین ساعت‌های ۱۱ صبح تا سه بعدازظهر از منزل بیرون نروید؛ زیر تابش مستقیم آفتاب نمانید؛ پوست خود را مرتب با آب خنک کنید؛ دوش آب سرد بگیرید؛ لباس گشاد و به رنگ روشن بپوشید همچنین در هوای گرم از نوشیدن الکل پرهیز کنید.

اقدامات اولیه در مقابل فرد گرمازده

اگر فردی گرمازده شده است او را به جای خنک منتقل کنید؛ لباس‌های اضافی را درآورید؛ به او مقدار زیادی آب بدهید؛ پوست را با اسفنج یا اسپری با آب نمناک و خنک کنید؛ در کنار فرد بمانید تا حالش بهتر شود و هر چند دقیقه یک بار چک کنید آیا سرعت تنفس یا ضربان قلبش کمتر شده‌ است یا نه که با انجام این کارها معمولاً پس از نیم ساعت باید حال فرد بهتر شود اما اگر همچنان دچار مشکل بود بهتر است فرد گرمازده را به اورژانس منتقل کنید.

توصیه‌های طب سنتی برای جلوگیری از گرمازدگی

مصرف سکنجبین با یخ

نوشیدن شربت سکنجبین منافع بسیاری دارد. اگر سکنجبین  را با یخ خنک کنید و بنوشید صفرا را از بین می‌برد و التهاب معده را کاهش می‌دهد. همچنین این شربت سکنجبین بلغم معده و روده را نیز خارج می‌کند.

اگر سکنجبین را با ریشه و تخم کاسنی مخلوط کنید و کمی گلاب به آن اضافه کنید، نوشابه‌ای پر سود و شگفت‌آور می‌شود، به خصوص برای کسانی که جگر و معده‌ای گرم دارند و یا دچار گرفتگی معده شده‌اند و نیز برای کسانی که مبتلا به نفخ هستند منافع زیادی دارد، اما برای مبتلایان به زخم معده و روده، مضر است.

از آنجا که فرد گرمازده اشتهای زیادی برای خوردن آب سرد دارد، باید به تدریج و آهسته مایعات را بنوشد تا معده وی دچار تحریک و درد نشود.

عناب و شکر

برای رفع گرمازدگی بهتر است عناب را در آب جوشانده و با کمی شکر به صورت خنک میل کنید. همچنین خوردنی‌های سرد و تر مانند گل بنفشه، خاکشیر، هندوانه و تخم خیارین (خیار، کدو، هندوانه و خربزه) نیز توصیه می‌شود. البته بهترین دارو برای رفع گرمازدگی دم‌کرده عناب و زرشک است که همراه با مقداری شکر میل می‌شود.

خاکشیر یخ‌زده و شربت آب‌لیمو

استفاده از خاکشیر یخ‌زده و شربت آب‌لیمو برای جلوگیری از گرمازدگی موثر است. برای جلوگیری از اسهال و تأثیر خنکی، خاکشیر باید به شکل یخ‌زده یا همراه خرده یخ مصرف شود، در غیر این صورت ملین و اسهال‌آور است.

با توجه به گرمی و آلودگی هوا، مصرف آب‌لیمو نیز به دلیل داشتن ویتامین C که دارای خاصیت ضدعفونی‌کننده است توصیه می‌شود و نیاز است هر ۲ روز یک بار، یک عدد لیمو در آب مصرفی استفاده شود.

تـخـم شـربـتی

تخم شربتی در حقیقت دانه گیاه ریحان است که به علت داشتن ترکیبات لعاب‌دار به صورت محلول در آب (شربت) استفاده می‌شود. لعاب این دانه‌ها پس از جذب آب، به صورت ژله‌ای درمی‌آید که می‌تواند برای رفع عطش مورد استفاده قرار گیرد. تخم شربتی در طب سنتی ایران به عنوان رفع‌کننده التهابات دستگاه تناسلی و مجاری ادرار کاربرد بسیاری دارد.

بـه‌لیـمو

به‌لیمو گیاهی به صورت درختچه است که از برگ آن استفاده می‌شود. این گیاه از قدیم در طب سنتی ایران به عنوان آرام‌بخش، ضد تشنج، ادرارآور، رفع‌کننده‌ سرگیجه و تپش قلب مورد استفاده بوده و در حال حاضر نیز از آن استفاده می‌شود.

هندوانه

هندوانه یک میوه تابستانی لطیف، آبدار، خنک‌کننده، آرام‌بخش و مسکن التهابات درونی است که اصولاً برای رفع عطش در اوج گرمای تابستان مصرف می‌شود و مورد پسند بسیاری از مردم است. طبیعت هندوانه سرد و تر است و برای افراد گرم مزاج بسیار مطلوب است. مربای پوست هندوانه برای رفع حرارت بدن، رفع تشنگی و گرمازدگی بسیار مفید است.

گلاب

برای معالجه اشخاص گرمازده، بهترین راه خوراندن گلاب همراه با مقداری یخ است، به قدری که باعث استفراغ شده و صفرا را خارج نماید. نوشیدن گلاب خنک، گرمی درون را از بین می‌برد و بدن را تقویت می‌کند. بوییدن گلاب برای تقویت قلب و رفع بیهوشی و تقویت حواس باطنی مفید است.

ماست

انواع ماست به خاطر وجود آب، پروتئین‌ها، مواد معدنی و ویتامین‌ها و همچنین پروبیوتیک‌ها می‌تواند به عنوان درمان خانگی گرمازدگی به کار رود. ۲ قاشق ماست را با کمی نمک و پودر زیره در یک لیوان آب حل کنید و به فرد گرمازده بدهید. دوغ هم می‌تواند یک جانشین موثر به جای ماست باشد.

 آب پیاز

آب پیاز را هم می‌توانید به صورت یک معجون بنوشید و هم آن را به بدن خود ماساژ دهید. آب پیاز را به قسمت پشت گوش، روی قفسه سینه و کشاله‌های ران بمالید. در روش دوم، یک قاشق چای‌خوری آب پیاز را با یک قاشق چای‌خوری از انواع عسل در آب حل کنید و بنوشید.

سرکه سیب

سرکه سیب مواد معدنی و ویتامین‌های فراوانی دارد و به پرکردن الکترولیت‌های بدن کمک می‌کند. یک قاشق چای‌خوری سرکه سیب را در یک لیوان آب خنک بریزید و بخورید. این محلول را می‌توانید هنگام ورزش هم بنوشید تا الکترولیت‌های بدنتان از دست نروند.