برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شامل محدودیت‌های هسته‌ای و غیرهسته‌ای برای ایران بود. برخی از محدودیت‌ها، تاریخ انقضای معینی دارند که از آن به عنوان بندهای غروب (Sunset Clauses) برجام یاد می‌کنند. مهر ۱۴۰۲ (اکتبر ۲۰۲۳) موعد یکی از این بندهاست. بند مورد توجه غرب مربوط به اتمام محدودیت‌های حوزه پهپادی و موشکی است. این بند از قرار ذیل است:

1. برداشتن محدودیت‌های سازمان ملل در زمینه تحقیق و توسعه (R&D) و تولید موشک‌های بالستیک ایران.
2. برداشتن ممنوعیت واردات و صادرات فناوری مرتبط با صنایع موشکی نظیر موشک و پهپاد با برد ۳۰۰ کیلومتر (۱۸۶ مایل) یا بیشتر توسط سازمان ملل.

بندهای غروب برجام در مهر ۱۴۰۲ | منبع: iranprimer

مهر ۱۴۰۲ محدودیت‌های دیگری نیز باید لغو گردد. اما به دلیل عدم اجرای مفاد اقتصادی توافق از روز صفر اجرای برجام، اقدامی در جهت رفع تحریم از سوی بلوک غرب شکل نخواهد گرفت. هیچ یک از رفع محدودیت‌ها در زمینه اقتصادی یا برنامه هسته‌ای کشورمان نظیر موضوع سانتریفیوژهای پیشرفته نیست. اما با نزدیکی به موعد بندهای غروب در زمینه موشک و پهپاد، سیاست ایجاد فضای ابهام در زمینه فعالیت‌های ایران در دستور کار رسانه‌های غربی قرار گرفته است.

آسوشیتدپرس (Associated Press) روز اول خرداد با استناد به تصاویر ماهواره‌ای نوشت که ایران نزدیک تاسیسات نطنز در رشته کوه زاگرس (فلات مرکزی) درحال ساخت یک تاسیسات هسته‌ای در عمق ۸۰ الی ۱۰۰ متری زمین است. این رسانه آمریکایی در ادامه نوشت که این تاسیسات مذکور تحت حفاظت نیروهای سپاه پاسداران است.

آسوشیتدپرس منطقه ادعایی را «کوه کلنگ» عنوان کرده و عمق تاسیسات مذکور را بیشتر از تاسیسات فردو اعلام کرده است. دلیل این است که پس از ساخت تاسیسات فردو در ایران، ارتش آمریکا مدعی شد بمب سنگرشکنی تحت عنوان « GBU-57» را ساخته که قادر است تا عمق ۶۰ متری رسوخ کند و منفجر شود. تاسیسات در این عمق فراتر از عمق نفوذ تسلیحات موجود در ارتش آمریکاست._^[۲]
«رایان بول» تحلیلگر ارشد بخش خاورمیانه موسسه Rane به شبکه خبری CNBC آمریکا گفت: «برجام واقعی (کنایه از محدودیت‌های نظامی علیه ایران) در سال ۲۰۲۳ به طور فزاینده‌ای منسوخ خواهد شد.»._^[۳]  اندیشکده شورای آتلانتیک (The Atlantic Council) در روزهای ابتدایی سال جاری میلادی، ده تهدید ادعایی را فهرست کرد و تبدیل ایران به قدرت مسلّح اتمی را به عنوان دومین خطر سال ۲۰۲۳ جهان معرفی کرده است! <sup>_[۴]

ایران مسلح اتمی دومین تهدید جهان در سال ۲۰۲۳ عنوان شده است! | منبع: شورای آتلانتیک</sup>

اندیشکده شورای روابط خارجی (The Council on Foreign Relations) آمریکا نیز مشابه اندیشکده شورای آتلانتیک گزارشی تحت عنوان «سال ۲۰۲۳ چه اتفاقی در جهان رخ خواهد داد؟» منتشر کرده بود. در این گزارش آمده است که توافق هسته ای ۲۰۱۵ موسوم به برجام در سال ۲۰۲۳ احیا نخواهد شد._^[۵]

سرهنگ «ساریت زهاوی» افسر اطلاعاتی سابق ارتش رژیم صهیونیستی در اندیشکده صهیونیستی آلما (Alma) تحلیلی تحت عنوان «تفکری بدیع برای چالش‌های راهبردی در سال ۲۰۲۳ نیاز است» منتشر کرد._^[۶]  زهاوی در این گزارش تلاش می‌کند موضوع پهپادهای ایران را تهدید جهانی معرفی کند. این افسر اطلاعاتی می‌نویسد: «این موضوع [حضور پهپادهای ایرانی در اوکراین] مشخص کرد که ایران فقط برای اسرائیل تهدید نیست. [پهپادهای ایرانی] اروپا را تهدید می‌کند! به دلیل اینکه پهپادهای ایرانی به ونزوئلا نیز عرضه شده است، [همسایگی] جنوبِ آمریکا را نیز تهدید می‌کند.»

پهپادهراسی این افسر در حالی است که رژیم صهیونیستی بر اساس گزارش موسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم (SIPRI) در بازه زمانی ۱۹۸۵-۲۰۱۴ میلادی صادرکننده ۶۰% پهپادهای جهان بود.<sup>_[۷]

گزارش پهپادهراسی از سوی افسر اطلاعاتی سابق رژیم صهیونیستی | منبع: آلما</sup>

نیویورک سان (The New York Sun) مدعی شد که بند غروب بعدی مستقیماً به جنگی مربوط می‌شود که در قلب اروپا در حال وقوع است. این نشریه می‌نویسد: «ممنوعیت تحقیق و توسعه و تولید موشک‌های بالستیک ایران تا اکتبر ۲۰۲۳ برداشته می‌شود. رژیم بدین صورت در واردات و صادرات فناوری مرتبط با موشک آزاد خواهد بود.»

مؤسسه علوم و امنیت بین‌المللی (ISIS) در ارزیابی گزارش آژانس در روز ۲۸ فوریه نوشته بود که ایران می‌تواند “اورانیومِ درجه سلاح” کافی برای ۵ سلاح هسته‌ای را در یک ماه و ۷ سلاح هسته را در سه ماه تولید کند. فاکس‌نیوز روز یکشنبه ۱۸ تیر گزارشی به نقل از بیانیه سه سرویس اطلاعاتی سوئد، هلند و آلمان را منتشر کرد که مدعی شدند که ایران بدنبال آزمایش بمب اتم است._^[۱۰] این ادعا در حالی است که در آخرین گزارش سالانه جامعه اطلاعاتی آمریکا آمده که ایران به دنبال ساخت تسلیحات اتمی نیست.

تحریم بالستیکی و پهپادی ایران طبق برجام در مهر ۱۴۰۲ برداشته می‌شود. آمریکا به دلیل خروج ترامپ از برجام، قدرت مانور مستقیم در بطن توافق هسته سال ۲۰۱۵ را ندارد. فضاسازی رسانه‌ای غرب نشان از آن دارد که ضلع اروپایی برجام درصدد ایجاد اختلال در این روند است. امری که بدون هزینه نخواهد بود.

«مهدی محمدی» مشاور رئیس مجلس در امور راهبردی نوشت: «چند ماه دیگر، در مهر ۱۴۰۲، موعد سال هشتم برجام فرا می رسد و غرب باید تحریم ها علیه برنامه موشکی ایران را لغو کند. از همین حالا پیداست که غرب چنین نخواهد کرد و این ایران است که باید درباره تداوم عضویت در برجام یا خروج از آن، یک تصمیم تاریخی بگیرد.»

^{[۱]:iranprimer.usip.org/blog/2023/jan/11/explainer-timing-key-sunsets-nuclear-deal}

^{[۲]:apnews.com/article/iran-nuclear-natanz-uranium-enrichment-underground-project-04dae673fc937af04e62b65dd78db2e0}

^{[۳]:cnbc.com/2022/12/30/iran-in-2023-protests-weapons-for-russia-and-the-nuclear-deal.html}

^{[۴]:atlanticcouncil.org/content-series/atlantic-council-strategy-paper-series/risks-opportunities-2023}

^{[۵]:cfr.org/article/what-world-will-happen-2023}

^{[۶]:israel-alma.org/2023/01/12/analysis-fresh-thinking-required-for-strategic-challenges-in-2023}

^{[۷]:theguardian.com/news/datablog/2015/mar/16/numbers-behind-worldwide-trade-in-drones-uk-israel}

^{[۸]:nysun.com/article/time-for-the-west-to-choose-iran-or-ukraine}

^{[۹]:isis-online.org/uploads/iaea-reports/documents/Analysis_of_Feb_2023_IAEA_Iran_Verification_Report_March_3_2023_Final.pdf}

^{[۱۰]:p.dw.com/p/4TduA}

منبع: فارس