سیدکمال خرازی رئیس شورای راهبردی روابط خارجی روز گذشته در دیدار سفیر ژاپن گفت:‌ جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک موضع اصولی با هرگونه مداخله نظامی و نقض حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها مخالف است و به اعتقاد اینجانب بهترین راه برای حل و فصل اختلافات ارضی بین ژاپن و روسیه بر سر جزایر چهارگانه، مذاکره مستقیم  بین دو کشور است.

می‌توان این اظهار نظر را مرتبط با ششمین نشست مشترک وزرای امور خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و روسیه دانست. در بیانیه پایانی این اجلاس،‌ روسیه از تلاش‌های امارات برای ایجاد راه حل مسالمت‌آمیز برای مساله جزایر سه گانه تنب کوچک، تنب بزرگ و ابوموسی حمایت کرده بود.

معترضان نسبت به این بیانیه‌،‌ متن آن را مشابه با بیانیه اجلاس مشترک سران کشورهای حاشیه خلیج فارس و چین دانسته بودند. در بند ۱۲ این بیانیه مشترک نیز تأکید شده بود؛‌ «رهبران از تلاش‌های مسالمت‌آمیز شامل ابتکارها و پیشنهادهای امارات برای رسیدن به راهکار صلح‌آمیز برای مسأله سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از راه مذاکرات دوجانبه بر مبنای قوانین بین‌المللی حمایت می‌کنند».

این نخستین‌بار نیست که امارات به‌دنبال سندسازی درباره مالکیت جزایر سه‌گانه ایران در خلیج فارس است. هنگامی که به هر نقشه‌ای نگاه می‌کنیم نگین سه‌گانه ایران در خلیج فارس یا همان تنب کوچک،‌ تنب بزرگ و بوموسی در آن می‌درخشند. اما،‌ چرایی ادعای چندین ساله امارات درباره مالکیت این جزایر یک موضوع مهم است که باید بررسی شود.

جزیره بوموسا

جزایر سه‌گانه ایران، مهم و با اهمیت همچون یزد و کرمان

با نگاهی به تاریخ منطقه غرب آسیا و حضور نیروهای فرامنطقه‌ای به نام‌های متعددی همچون پرتغال،‌ انگلیس،‌ اسپانیا،‌ آمریکا و… برمی‌خوریم،‌ کشورهایی که هر کدام به قصد تصرف منابع خلیج فارس و تسلط بر این منطقه راهبردی به این منطقه آمدند. این متجاوزان یا در همان ابتدا و در مقابل مقاومت ایران یا شکست تلخی را تجربه کردند و یا پس از مدت بسیار کوتاه استقرار در یک منطقه با حمله فوج (سپاه) ایران شکست خورده و منطقه را ترک کردند.

تاریخ روایت بهتری از این موضوع دارد؛ محمدعلی بهمنی‌قاجار استاد دانشگاه و تاریخ‌پژوه در این‌باره می‌گوید: «حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه امری تردیدناپذیر است. تا جایی که استعمار انگلیس در سال ۱۹۰۳ میلادی وارد خلیج فارس شده و مانع استمرار حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه می‌شود. نسبتاً‌ ایران با جزایر همچون نسبت با یزد و کرمان است.»

به گفته وی،‌ «حاکمیت ایران طبق نقشه‌هایی که خود انگلیسی‌ها در سال ۱۸۸۶ میلادی به صورت رسمی به ایران دادند که تعلق جزایر به ایران را نشان می‌دهد. بنابراین،‌ ما با جایی اختلاف نداریم که بخواهیم آن را به مرجع بین‌المللی ببریم.»

با نگاهی به این روایت مستند تاریخی مشاهده می‌کنیم، رد پای روباه پیر در این موضوع نیز همچون سایر موضوعات پرچالش و متلاطم به چشم می‌خورد. به نحوی که بهمنی‌قاجار در این خصوص می‌گوید که اشغال جزایر سه‌گانه ایران در بازه سال‌های ۱۹۰۳ تا ۱۹۷۱ میلادی صرفاً‌ به ابتکار استعمار انگلیس بود. حتی شیوخ راس الخیمه و شارجه علاقه‌ای برای تصرف آن منطقه نداشتند.

باید عنوان کرد،‌ در منابع متعددی تاریخی همچون کتاب جزایر بوموسا و جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک نوشته دکتر ایرج افشار، از نقش اصلی انگلیس در تحریک شیخ شارجه و سایر شیوخ در ادعای مالکیت جزایری همچون بوموسا پرده برداشته شده است.

موقعیت جزایر سه‌گانه ایران در خلیج فارس

ریشه تاریخ تعلق جزایر سه‌گانه به ایران

تعلق جزایر سه‌گانه به ایران از دیرباز تا کنون علاوه بر مستندات تاریخی،‌ مستندات فرهنگی نیز دارد. در باب نامگذاری آن‌ها،‌ تنب و یا درست‌تر آن تمب واژهٔ فارسی سره‌ای است که در گویش‌های محلی جنوب ایران شامل لهجه‌های لارستانی، بندری، تنگستانی و دشتستانی به معنای تپه و تَل به کار می‌رود. علت نامگذاری نیز این است که دریانوردان محلی هنگام نزدیک شدن به این جزایر آن‌ها را به شکل تپه‌ای در میان آب می‌دیدند و به همین دلیل،‌ عنوان تمب را به هر دو جزیره اطلاق کردند.

کهن‌ترین متن تاریخی که در آن نام «تنب» آمده، کتاب الفوائد فی اصول علم البحر و القواعد اثر ابن ماجد، دریانورد مشهور سده‌های ۹ تا۱۰ هجری قمری است.

نقشه خلیج فارس مربوط به سال ۱۸۳۳ میلادی-جزایر بوموسا و جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک با رنگ قرمز مشخص شده است

دکتر ایرج افشار در کتاب جزایر بوموسا و جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک درباره نام جزیره بوموسا نوشته است؛‌‌ «این واژه از دو پاره، بو و موسی تشکیل شده است که بو به معنی رایحه است و مخفف،بود، باشد، باشم و بوم هست. بوم به معنی جا، مقام منزل و مأوا و سرزمین است به طوری که می‌گویند مرغ بوم،گرفت یعنی آشیانه خانه و وطن گرفت در اوستا bümi سانسکریت ،bhumi پارسی باستان bum پهلوی büm به معنی سرزمین آمده است. موسی نام شخص است و بوموسا یعنی سرزمین موسی. بنابراین؛ می‌توان گفت که پیش از اسلام شخص ایرانی‌الاصل معروفی به نام موسی در این جزیره زندگی و حکومت می‌کرده و نام جزیره از نام او مأخوذ و به سرزمین موسی (بوموسا) معروف شده است.

نقشه منطقه خلیج فارس متعلق به سال ۱۸۸۶ میلادی، ترسیم شده توسط اداره اطلاعات وزارت جنگ انگلیس که در آن،‌ جزایر سه‌گانه در قلمرو ایران هستند

در حدود سال ۱۸۹۱میلادی (۱۳۰۹)، انگلیس جزایر بوموسا، تنب بزرگ و تنب کوچک را که از روزگاران کهن در تملک ایران و جزو لاینفک خاک آن بود به ملاحظات استعماری به طور موقت و غیرقانونی اشغال کرد به بیان دیگر دولت این کشور مانع اعمال حق مسلم حاکمیت ایران بر جزایر شد. به گفته بهمنی‌قاجار،‌ « اشغال جزایر سه‌گانه ایران صرفاً‌ به ابتکار استعمار انگلیس بود. حتی شیوخ راس الخیمه و شارجه علاقه‌ای برای تصرف آن منطقه نداشتند.»

دریادار احمد عابدیان از فرماندهان عملیات آزادسازی جزایر سه‌گانه ایران در خلیج فارس دراین خصوص می‌گوید؛ «این جزایر که شاهراه اقتصادی ایران محسوب می‌شوند، در سال ۱۸۹۱ میلادی، به اشغال انگلستان درآمدند و این اسارت ۸۰ سال به درازا کشید تا اینکه در سال ۱۹۷۱ میلادی دوباره به آغوش وطن بازگشتند.»

امارات که چندین سال است نسبت به جزایر سه‌گانه ایرانی ادعا دارد،‌ طبق تاریخ دو سال پس از استقلال مجدد این جزایر از استعمار انگلیس،‌ تأسیس شده است. حال چگونه، یک کشور می‌تواند نسبت به چنین مناطقی ادعا داشته باشد!؟

اهتزار پرچم ایران در بوموسا – ۹ آذر ۱۳۵۰

جزایر سه‌گانه ایرانی چگونه از چنگال استعمار انگلیس خارج شد؟

ایران و انگلیس در اواخر دهه ۴۰ و ماه‌های ابتدایی دهه ۵۰، به مدت سه سال مذاکراتی را با یکدیگر داشتند و در نهایت،‌ این مذاکرات به رفع استعمار انگلیس از جزایر سه‌گانه ایرانی منجر شد و روز ۹ آذرماه سال ۱۳۵۰ به ثمر نشست.

نیروی دریایی ارتش با انجام یک عملیات آبی-خاکی توانست دوباره حاکمیت ایران را بر سه جزیره بوموسا و تنب‌های کوچک و بزرگ احیا کند. این در حالی است که جزایر سه‌گانه هشت دهه در اشغال انگلیس بودند. اتفاق مذکور، دو روز پیش از تشکیل کشور امارات متحده عربی رخ داد. البته در این میان نیز، نیروی دریایی انگلیس از منطقه خلیج فارس خارج شد.

حضور سربازان ایرانی در جزیره تنب بزرگ – ۹ آذرماه سال ۱۳۵۰

بهمنی‌قاجار می‌گوید:‌ «در سال ۱۹۷۱ که آزادسازی جزایر انجام می‌شود،‌ مقامات ایران تأکید می‌کنند که اولاً، طرف مقابل خود را فقط انگلیس می‌داند نه شیوخ عرب. ثانیاً،‌ ایران تصریح می‌کند که این موضوع باید قبل از تشکیل امارات متحده عربی تعیین تکلیف شود. به همین دلیل،‌ ۹ آذر ۱۳۵۰ یعنی دو روز قبل از تشکیل امارات،‌ موضوع جزایر سه‌گانه حل و فصل شده و به ایران باز می‌گردند. البته شیوخ راس الخیمه و شارجه موقعیتی در حقوق بین‌الملل نداشتند و تصرفاتی که انجام می‌دادند به دستور انگلیس بود.»

هاورکرافت نیروی دریایی ارتش – ۹ آذرماه سال ۱۳۵۰ – تنب بزرگ

ساعتی پس از بازپس‌گیری جزایر سه‌گانه ایرانی، رادیو سراسری، این خبر را به همه ایرانیان اعلام کرد. در شادی ابراز این خبر، غمی نیز نهفته بود: سه دلیرمرد ایرانی جان خود را در این عملیات فدا کرده‌اند.

ناخداسوم شهید رضا سوزنچی کاشانی

ناوسروان رضا سوزنچی کاشانی (پس از شهادت ناخدا سوم) یکی از شهدای ایرانی در عملیات بازپس‌گیری جزایر ایرانی بود. البته دو شهید دیگر نیز در این عملیات تقدیم شد.

خبر موفقیت ایران در مذاکرات بازپس‌گیری جزایر سه‌گانه توسط امیرعباس هویدا در مجلس شورای ملی اعلام شد، البته این خبر شیرین یک خبر تلخ نیز به همراه داشت و آن،‌ استقلال و جدایی بحرین از خاک ایران پس از چندین دهه بود. در حالی که بحرین نیز عضو بلاشک ایران و زمانی استان  چهاردهم آن بود.

اهمیت جزایر سه‌گانه ایرانی در افزایش مرزهای دریایی جمهوری اسلامی ایران

جزایر سه‌گانه چه اهمیتی برای ایران دارند؟

ایرج افشار در کتاب جزایر بوموسا و جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک در باب اهمیت این جزایر نوشته است که ایران بر تعدادی از جزایر ارزشمند و مهم از لحاظ استراتژیک در تنگه هرمز و دهانه خلیج فارس مالکیت دارد. از این تعداد، ۶ جزیره که خط قوسی دفاعی ایران را تشکیل می‌دهند، اهمیت بیشتری دارند. این جزیره‌ها عبارتند از؛ بوموسا، تنب بزرگ، هرمز، لارک، قشم و هنگام که در فاصله‌های نسبتاً کوتاه از یکدیگر قرار گرفته اند.

جزایر سه‌گانه ایران در خلیج فارس از حیث مرز سرزمینی، اقتصادی و نظامی بسیار اهمیت دارند.

جزایر سه‌گانه ایران در خلیج فارس

سرلشکر سید عبدالرحیم موسوی فرمانده کل ارتش روزهای گذشته در جمع معاونان اطلاعات ارتش تصریح کرد که لحظه‌ای در صیانت از مرزها و منافع جمهوری اسلامی که از شمالی‌ترین نقطه تا جنوبی‌ترین بخش، خاک مقدس ایران است، غفلت نخواهیم کرد و با تمام توان حافظ تمامیت ارضی کشور خواهیم بود.

سرلشکر سلامی فرمانده کل سپاه نیز سال گذشته در بازدید از منطقه نازعات(جزایر سه‌گانه ایران در خلیج فارس)‌ تاکید کرده بود که آنچه مشاهده شد روحیه بسیار قوی، با نشاط، شاداب و در سطح بسیار مطلوب رزمندگان  بود، همچنین، آمادگی های تجهیزاتی در اوج قرار دارد. هر بار که از مواضع دریایی بازدید می‌کنیم با یک سلسله جلوه‌ها و رویش‌های جدیدی از قدرت مواجه می‌شویم.

نیروهای دریایی جمهوری اسلامی ایران فاقد ناو هواپیمابر هستند و این سه جزیره همچون یک ناو هواپیمابر در تأمین امنیت این منطقه تأثیر بسیاری دارند. این سه جزیره به نام «منطقه عمومی نازعات» نام‌گذاری شده‌اند و به انواع تسلیحات و تجهیزات آفندی و پدافندی مجهز هستند. فرماندهان کشورمان همچون سردار علیرضا تنگسیری بارها از این منطقه بازدید کرده‌اند.

علاوه بر جنبه نظامی،‌ منطقه نازعات در حوزه اقتصادی نیز برای ایران اهمیت دارد. البته یکی از دلایل طمع امارات برای ادعای درباره این جزایر نیز همین مورد ارزیابی می‌شود. همچنین،‌ طبق ادعای برخی منابع، ذخایر نفت و گاز نیز در این منطقه وجود دارد.

سردار علیرضا تنگسیری در دانشگاه شهید وزوایی دانشگاه امام حسین(ع) درباره اهمیت جزایر سه‌گانه ایران در خلیج فارس گفته بود که  اگر ابوموسی را از دست بدهیم، جزیره سیری را که محل استخراج نفت و گاز ایران است از دست می‌دهیم و سپس تنب بزرگ و تنب کوچک که بهترین محل صید ماهی است، از دست می رود. عمیق‌ترین نقطه خلیج فارس در همین منطقه است و از نظر اهمیت ژئوپولتیک اگر از دست برود، دیگر تسلطی بر خلیج فارس نداریم.

فرمانده نیروی دریایی سپاه تصریح کرد:‌ اجازه نمی‌دهیم کسی درباره یک وجب در مورد خاک کشورمان حرف بی‌خود بزند. جزایر سه گانه ایرانی است و ایرانی باقی خواهد ماند؛ شک نکنید. ما نه به کشوری تجاوز می‌کنیم نه دنبال خاک کسی هستیم، اما اجازه نمی‌دهیم کسی درباره یک وجب خاک کشورمان حرف بی‌خود بزند. ما هم بگوییم فلان خاک و فلان جزیره آزاد هست یا برای فلانی است، این درست است؟! این جزایر ایرانی است و شناسنامه ایرانی دارد و اگر بخواهیم به تاریخ برگردیم، وضعیت برای کشور‌های عربی بد می‌شود.

دریادار منصور روح‌الامینی فرمانده سابق هوادریای نیروی دریایی ارتش

دریادار منصور روح‌الامینی فرمانده سابق هوادریای نیروی دریایی ارتش نیز در این باره گفته بود که در تمام جزایر ما در خلیج فارس امکان نشست و برخاست یگان‌های بالگردی وجود دارد و تمام زیرساخت‌ها در این جزایر فراهم است که هر کدام از آنها برای ما حکم یک ناو هواپیمابر را دارد.

جزایر سه‌گانه ایرانی قابل مناقشه نیستند

مقامات ایرانی از همان روز بازپس‌گیری جزایر سه‌گانه در خلیج فارس همواره بر حق حاکمیت و مالکیت ایران بر این جزایر تأکید داشته و دارند. در آخرین مورد نیز، معاون حقوقی رئیس‌جمهور تصریح کرد که بررسی همه اسناد گذشته نشان می‌دهد که این جزایر متعلق به ایران است و قابل مناقشه نیست. برخی حکام منطقه با سندسازی و رشوه به برخی اساتید حقوق‌بین‌الملل دنبال کتاب‌سازی هستند که اصلاً ارزش حقوقی ندارد. اسناد قدیمی در این زمینه روشن است و مبنای حرکت ما چون حقوقی است تردیدی در این زمینه نداریم.

منبع: فارس