پس از گذشت حدود یکسال و نیم از آغاز جنگ اوکراین، خبرهایی مبنی بر ارسال بمب‌های خوشه‌ای از سوی آمریکا مخابره می‌شود؛ خبری که «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا نیز بر آن مهُر تأیید زده و تاکید کرده‌است که «ارسال بمب‌های خوشه‌ای به اوکراین تصمیم سختی بوده ولی اوکراینی‌ها به این مهمات نیاز داشتند.»

همچنین بایدن در توجیه چرایی ارسال این بمب‌های نامتعارف به کی‌یف اعلام کرد که آمریکا «به اوکراین مهمات خوشه‌ای ارسال می‌کند تا در ضدحمله علیه روسیه از آن استفاده کند»، حال این پرسش به ذهن می‌رسدکه آمریکا از میان بیش از ۲۰۰ نوع مهمات خوشه‌ای، کدام نوع را ارسال می‌کند و آیا با این اقدام، معادلات جنگ در اوکراین تغییر خواهد کرد؟

معادلات جنگ اوکراین تغییر می‌کند؟

در پاسخ به این پرسش که «آمریکا چه نوع بمب خوشه‌ای به اوکراین ارسال خواهد کرد؟» باید گفت که بمب خوشه‌ای موردنظر بایدن و کاخ سفید، نوع خاصی از بمب‌های خوشه‌ای است که به انبار مهمات بهبود یافته ۲ منظوره مربوط می‌شود؛ مهماتی که ارتش آمریکا پیشتر متعهد به نابودی آنها شده‌بود.

این مهمات را می‌توان از هاویتزرهای ۱۵۵ میلی‌متری شلیک کرد و هرکدام از آن‌ها ۸۸ بمب را در داخل محفظه خود حمل می‌کنند که هر کدام ۱۰ متر مربع بُرد کشنده دارند. یک مورد از این بمب‌های خوشه‌ای می‌تواند مساحت ۳۰ هزار متر مربع را پوشش دهد.

در حالی که «پاتریک رایدر»، سخنگوی پنتاگون، گفته‌است این سلاح‌ها کمتر از ۲.۳۵ درصد میزان مهمات منفجر نشده دارند اما برخی کارشناسان می‌گویند که این سلاح‌ها بیش از ۲۰ سال قدمت دارند و از میزان بسیار بالایی مهمات منفجر نشده برخوردارند.

البته به نظر می‌رسد که آمریکا قبل از ارسال سلاح برای اوکراین پیش شرط گذاشته باشد. به گفته مقامات آمریکایی، آنها ضمانت‌های مکتوب از اوکراین دریافت کرده‌اند مبنی بر این که از این مهمات در مناطق با جمعیت غیرنظامی استفاده نمی‌کند و استفاده از آن‌ها پیگیری خواهدشد.

«ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین نیز در بیانیه‌ای در نشست سران ناتو در «ویلنیوس» لیتوانی، مدعی شد اوکراین قصد ندارد از بمب‌های خوشه‌ای در سرزمین روسیه استفاده کند.

اما اینکه معادلات جنگ با چنین بمب‌هایی متحول می‌شود یا خیر، جای بحث و بررسی و نیز تردید دارد با این وجود، برخی مقامات غربی به ویژه سران کی‌یف در صدد تبلیغ و بزرگنمایی با اهداف گوناگون همچون ارعاب روس‌ها برآمده‌اند.

آنها در مواضع خود نشان می‌دهند که نسبت به تغییر معادلات جنگ دست‌کم توازن‌بخشی به جبهه‌ها خوشبین‌اند و ژنرال «اولکساندر تارناوسکی» فرمانده عملیات نیروهای مشترک «تاوریا» گفته‌است: دشمن هم می‌فهمد که با دریافت این مهمات، ما برتری خواهیم داشت. دشمن آن بخش از اراضی که امکان استفاده از این (مهمات) در آن وجود دارد را رها خواهد کرد.

تارناوسکی ضمن بیان این که این تسلیحات بسیار قدرتمند است، گفت: مقامات ارشد (اوکراین) درباره مناطقی که این مهمات را می‌توان در آن‌ها استفاده کرد، تصمیم‌گیری خواهند کرد. روس‌ها فکر می‌کنند ما از آن‌ها در همه مناطق خط مقدم استفاده خواهیم کرد. این بسیار اشتباه است. اما آن‌ها بسیار نگران هستند.

البته می‌توان با تجهیز بیشتر اوکراین از حجم تلفات و خسارات آنها کاست اما این به منزله پیروزی و دست برتر کی‌یف نیست. از نگاه ناظران یکی از دلایل مهمی که بسترساز تصمیم کاخ سفید مبنی بر ارسال بمب‌های خوشه‌ای شده این است که شرایط در میدان جنگ به هیچ عنوان به نفع اوکراین نیست. ضدحملات اخیر اوکراین علیه مواضع روسیه هیچ‌گونه دستاورد قابل‌توجهی به همراه نداشته‌است.

افزون بر آن، ارتش اوکراین در جریان این ضدحملات، تعداد زیادی از تانک‌ها و خودروهای زرهی که غرب در اختیار کی‌یف قرار داده را در نبرد با روسیه از دست داده یا سالم به تصرف نیروهای ارتش روسیه درآمده‌است. بر پایه گزارش وزارت دفاع روسیه، اوکراین حتی بیش از ۱۳ هزار نیروی نظامی خود را هم از دست داده‌است.

جزئیات تلفات و خسارات ارتش اوکراین در گزارش وزارت دفاع روسیه با جزئیات کامل آمده‌است. بر اساس تازه‌ترین آمار وزارت دفاع روسیه، اوکراین از آغاز ضدحملات تا ۹ جولای، تقریباً ۱۲۵۰ خودروی زرهی (شامل تانک)، نزدیک به ۹۵۰ خودروی نظامی دیگر، ۲۹ موشک انداز و ۴۲۵ قبضه توپ و موشک، خمپاره‌انداز و بیش از ۵۰۰ هواپیمای بدون سرنشین، ۲۲ هواپیما و ۶ بالگرد را از دست داده‌است.

پیش از این «نیکلای پاتروشف» دبیر شورای امنیت ملی روسیه اول تیرماه در نشست اعضای این شورا با «ولادیمیر پوتین» رئیس‌جمهوری این کشور اعلام کرد که از تاریخ ۴ ژوئن (آغاز ضدحملات اوکراین) تا روز چهارشنبه ۲۱ ژوئن امسال، ۲۴۶ تانک از جمله ۱۳ تانک کشورهای غربی، ۵۹۵ واحد خودروی زرهی نظامی و ۲۷۹ توپخانه میدانی منهدم شده‌است.

همچنین بر پایه این گزارش، ۴۲ سامانه موشکی چندمنظوره و سامانه موشکی ضدهوایی و ۱۰ جنگنده تاکتیکی، ۴ بالگرد، و ۲۶۴ پهپاد ارتش اوکراین نیز منهدم شده‌اند.

تردیدی وجود نداشت با این حجم از تلفات و خسارات ارتش اوکراین، شاهد تشدید کمک‌های نظامی غرب به ویژه آمریکا با هدف متوازن‌سازی جبهه‌ها باشیم اما نگاهی موشکافانه به ارسال رسمی جنگ‌افزار نامتعارف و مخرب از سوی آمریکا می‌تواند با اهداف پنهانی صورت گرفته‌باشد.

اهداف پشت پرده ارسال بمب خوشه‌ای

همان طور که پیشتر اشاره شد، نخستین هدفی که در جریان ارسال چنین جنگ‌افزاری از سوی آمریکا به اوکراین از ذهن می‌گذرد، تقویت جبهه اوکراین علیه مسکو است؛ هدفی ابتدایی که شاید در نگاه نخست منطقی به نظر برسد اما با نگاهی عمیق‌تر، دور از ذهن به نظر می‌رسد.

در اینجا دو هدف مهم دیگر مطرح می‌شود که عبارتند از نخست «تلاش بایدن برای اتمام آبرومندانه جنگ اوکراین» و دوم، «اجرای عملیات فریب» با هدف استفاده متقابل مسکو از جنگ‌افزارهای کشتار جمعی و در نتیجه مشروعیت‌بخشی به نبرد غرب علیه روسیه.

هدف نخست: عجز آمریکا و تکاپوی غرب برای اتمام آبرومندانه جنگ

در این دیدگاه، احتمال خالی شدن ذخایر تسلیحاتی آمریکا و متحدان اروپایی مطرح می‌شود. بنابراین آمریکا با این نگرانی در صدد ارسال تسلیحات نامتعارف و هراس‌افکنی میان روس‌هاست تا آنها را به سمت پایان دادن به نبرد سوق دهد.

بایدن چندی پیش در مصاحبه با «سی‌ان‌ان» گفته‌بود: «در این جنگ [جنگ اوکراین] مهمات اهمیت دارد و مهمات آنها دارد تمام می‌شود و ما هم کمبود داریم. بنابراین، کاری که در نهایت کردم این بود که به توصیه وزارت دفاع عمل کردم و اجازه دادم در این دوره انتقالی، یعنی تا زمانی که سلاح‌های ۱۵۵ بیشتری در دست داشته باشیم، این مهمات برای اوکراینی‌ها [ارسال شود]».

بنابراین باوجود اینکه بهره‌گیری از این مهمات مصداق ارتکاب جرایم جنگی است و استفاده از بمب‌های خوشه‌ای از سوی ۱۲۰ کشور ممنوع اعلام شده‌اند، آمریکا همچنان به ارسال آنها اصرار دارد.

هدف دوم: اجرای عملیات فریب مسکو

همان گونه که روسیه با برخورداری بیش از ۶۲۰۰ سلاح هسته‌ای در مقابل ۵۵۰۰ سلاح آمریکا در جایگاه نخست جهان قرار دارد، زاردخانه‌های مسکو در زمینه مهمات خوشه‌ای نیز غنی‌تر از آمریکا است. افزون بر آن، در بحبوحه بحران اوکراین هم طبق گزارش‌های مختلف، دو کشور بارها از این نوع جنگ‌افزارها البته به طور خاموش و بی‌سروصدا بهره گرفته‌اند.

بازیگران سیاسی از تبعات کاربرد مهمات خوشه‌ای بر وجهه سیاسی کشور خود به خوبی آگاهند چرا که این قبیل بمب‌ها پس از پرتاب به شمار زیادی بمب کوچک‌تر تقسیم می‌شود که می‌تواند باعث کشتار گسترده غیرنظامیان شود.

غرب که پیشتر با تحریک اوکراین و دامن زدن به بحران مذکور، در صدد پیشبرد پروژه روس‌هراسی برآمده‌بود، اینک با تحریک روسیه برای استفاده از بمب‌خوشه‌ای و دیگر سلاح‌های نامتعارف به دنبال تکمیل پروژه قبلی برآمده‌است تا از این مسیر ضمن اجماع‌سازی علیه مسکو به کمک‌های همه‌جانبه خود به اوکراین مشروعیت ببخشد.

در مجموع با توجه به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد که برخلاف جوسازی‌های رسانه‌ای و تبلیغات آمریکا مبنی بر تعیین‌کنندگی بمب‌های خوشه‌ای، این مهمات به طور مستقیم تغییری در معادلات و میدان نبرد ایجاد نخواهند کرد و کاخ سفید اهداف پشت پرده دیگری را از این رهگذر دنبال می‌کند.