صبح جمعه ۵ دی ماه است، شدت تکان دادن‌های زمین به حدی زیاد بود که تمام اعضای حاضر درخانه با صدای بلند همان جمله تکراری را گفتند” یا خدااااا کجا را خراب کرد! ”

صبح زود بود و روز تعطیل و خواب می‌چسبد، اما ۱۲ ثانیه ترسناک این تعطیلی و دلچسبی خواب جمعه را از بین برد، شهر در استرس است و مردم نگران اخبار را می‌جویند، اولین خبر روی خروجی رفت: “زمین لرزه بم را لرزاند”

لحظات دلهره آور ابتدایی صبح و خبر همه جا پیچید، بم در زلزله نابود شد، سیل مردم از کرمان و دیگر شهر‌ها که هرکدام عزیزی یا دوستی در بم داشتند به جاده کرمان –بم روانه شد.

ترافیک به حدی بالا بود که برخی‌ها از جاده‌های فرعی دیگر شهر‌ها برای رسیدن به بم استفاده کرده وبرخی از میانه راه برگشتند، از پلیس راه کاری برنمی آید و حجم تلفات رانندگی نیز زیاد شده است.

زمزمه شمار بالای تلفات زلزله همه جا منتشر شد، روز‌های اول حجم بالای دفن اموات زلزله به حدی زیاد بود که کار از دست مسئولین به در رفته بود، مردم در سکوتی ترسناک در قالب گور‌های دسته جمعی  عزیزان شان را خاک می‌کردند و زندگی شان شده بود همان گور دسته جمعی!

زلزله ۵ دی ماه ۸۲ در آمار‌های رسمی ۳۴ هزار نفر از مردم بم وبروات و روستا‌های نزدیک به آن را از بین برد، اما در آمار‌های غیررسمی حتی به ۵۰ تا ۸۰ هزار کشته هم می‌رسید.

حجم بالای خسارت منازل مسکونی وادارات وبازار و ارگ تاریخی به حدی بالاست که کسی به سوی این محدوه‌ها نرفته است، اولویت حفظ جان مردم وکاهش تلفات است.

در روز‌های بعدی مساله زخمی‌ها ومجروحین شدید زلزله واعزام آن‌ها به مرکز استان وحتی استان‌های دورتر مانند یزد و تهران مطرح می‌شود.

پژوهشگاه بین المللی زلزله کشور در گزارشی آورد: (خسارات ناشی از این زمین‌لرزه وسیع و شدید بوده و در شهر بم، خانه‌های مسکونی و اماکن عمومی از جمله بانک‌ها، آتش‌نشانی، بیمارستان‌ها، ساختمان‌های هلال‌احمر و زیرساخت‌های اساسی به‌شدت آسیب دیدند. علاوه بر خسارات وارده به بم، به سه شهر بروات، فهرج و ریگان خسارت ۱۰ تا ۱۰۰ درصدی وارد شد.

مجموعاً ۲۰هزار۲۴۶روستا و حدود ۶۰ هزار واحد مسکونی به شدت آسیب دید واز میان روستا‌های آسیب‌دیده دو روستای «پشت‌رود» و «باغ چمک» خسارات بسیاری را متحمل شدند.

علاوه بر خسارات فیزیکی وارده، این زلزله با خسارت‌های جدی انسانی و تبعات روحی، روانی و اجتماعی فراوانی نیز همراه بوده است. نکته مهم درمورد زمین‌لرزه ۵ دی بم آن است که این رخداد در عمق کم زمین و در ساعات آغازین بامداد که اکثر ساکنان بم در خواب بودند اتفاق افتاد، که این مساله را می‌توان به‌عنوان یکی از عوامل تشدید تلفات جانی در نظر گرفت.

زمین‌لرزه بم پرتلفات‌ترین زمین‌لرزه ایران در قرن گذشته است، به‌طوری حدود ۳۳هزار کشته، ۵۰هزار مجروح و ۱۰۰هزار بی‌خانمان برجای گذاشت و بیش از ۵۰۰ کودک در اثر این زلزله قطع نخاع شدند.)

شهری که ناگهان عزادار نیمی ازساکنانش شد!

پس از وقوع حادثه در بم، تنها یک سوم از جمعیت شهر بم زنده ماندند و به گفته اسماعیلی، رئیس شورای شهر وقت شهر بم با توجه به تخریب ۱۰۰ درصدی منازل در برخی مناطق بم، تعداد تلفات بیش از ۵۰ هزار نفر بوده است.

به گفته وی در روز‌های اول هر کس به فکر تدفین عزیزان خود بود و به وسیله لودر گودال‌هایی ایجاد می‌شد و اجساد به‌طور دسته‌جمعی به خاک سپرده می‌شدند و کسی در آمارگیری دخالت نداشته است.

حضور سازمان‌های بین المللی وکشوری متخصص در بحران مدیریت در همان هفته اول در بم ونیز تمامی دستگاه‌های خدمات رسان استان وکشور در چند ماه اول بعد از زلزله زیاد شد وبه سبب نبود مدیریت در بحران، موازی کاری‌های زیادی شد شهر بم شلوغ تر از هر زمانی شد، اما بعد ازحدود یکسال کار مداوم، امور بازسازی آغاز شد وبم کم کم از میانه خرابه‌ها کمر راست کرد.

دکتر سید حسین صابری، معاون عمرانی وقت استانداری کرمان در گفت‌وگویی در سال ۸۴ با بیان این‌که بازسازی و ساخت‌وساز ۸۰ درصد ساختمان‌های مناطق روستایی به پایان رسیده است، گفت: این در حالی است که کلیه ساخت و ساز‌های انجام شده در شهر بم و روستا‌های اطراف آن بر اساس اصول فنی، شهرسازی و معماری با رعایت دقیق آیین نامه ۲۸۰۰ وزارت مسکن صورت گرفته و از این رو ساخت و ساز‌ها و بازسازی جدید از استحکام لازم و کافی برخوردار هستند.

اعلام زودهنگام بازسازی بم!

وی با اعلام این‌که بازسازی شهر بم به دلیل حاکم بودن برخی شرایط خاص چند سال دیگر ادامه خواهد داشت، افزود: بر این اساس بالا بودن میزان تخریب‌ها، ضرورت رعایت اصول مقاوم سازی و استحکام بخشی ساختمان‌ها از دلایل تأخیر در بازسازی شهر بم است.

این در حالی است که عدم انگیزه و مشارکت جدی مردم، وجود ناهماهنگی‌های موجود و ضعف مدیریتی در آغاز عملیات بازسازی از جمله عوامل تشدید کننده این مسأله است.

به گفته صابری در حالی که عملیات بازسازی با روند کند انجام می‌شد، از مهرماه سال جاری با هماهنگی‌های انجام شده و برنامه‌ریزی مسؤولان سرعت بازسازی افزایش یافته و به نظر می‌رسد تا پایان سال ۸۵ بازسازی شهر بم به پایان برسد.

اما همین اعلام زودهنگام واشتباه آسیب های زیادی به بازسازی شد، متاسفانه هیچ گاه بازسازی بم کامل نشد واکنون درسالگرد نوزدهمین سال از آن روز سخت هنوز برخی خرابه‌ها در شهر بم به چشم می‌خورد؛ که عمدتا به سبب از بین رفتن ساکنان آن خانه یا وجود مشکلات حقوقی است.

هجدمین یادبود زلزله بم، بم هنوز درگیر کوچه های خاکی

فرماندار وقت بم سال قبل در همین روز در گفتگویی اظهار کرد: هنوز مشکلاتی در سطح شهرستان در زمینه زیرساختی و عمران شهری وجود دارد و یکی از دلایل وجود این مشکلات اعلام زودهنگام پایان بازسازی بم در سال ۸۶ بود، زیرا در شهرستان بم هنوز درگیر کوچه‌های خاکی و معابر آسفالت نشده هستیم.

شهسوارپور افزود: با پیگیری‌های صورت گرفته در بحث بازآفرینی شهری اعتباراتی برای آن در نظر گرفته شده است که با تخصیص این اعتبارات و قیر رایگان شاهد بهسازی معابر خاکی بم نیز خواهیم بود.

فرماندار بم اظهار کرد: بیش از سه هزار کوچه خاکی در سطح شهرستان بم وجود دارد که حل این مشکلات نیازمند عزم ملی است.

شهر بم با سابقه ۲هزار و ۵۰۰ ساله با وجود ارگ قدیم بم یکی از کهن‌ترین شهر‌های دنیا محسوب می‌شود و به دلیل بازسازی ۱۸ ساله، از جوانترین شهر‌های کشور هم به حساب می‌آید، زیرا بعد از زلزله بم ۱۰۰ درصد شهر با توجه به ساخت و ساز‌های صورت گرفته بازسازی شد.

بعد از زلزله بیش از ۲۸ هزار واحد مسکونی شهری و بیش از هفت هزار واحد تجاری در شهرستان بم ساخته شده است.

حالا بجز ارگ بم که هنوز درگیر بازسازی است خیلی قسمت‌های شهر مرتب‌تر شده است وهمه ایران به بم نگاه می‌کنند به شهر زیبایی که نخلهایش نماد ایستادگی شده اند و زلزله‌ای که باعث شد ۵ دی ماه را روز زلزله وایمنی در تقویم ملی ایران ثبت کنند.

شهربم ظاهرا مرتب شده وخیابان ها شلوغ است و زندگی به شهر برگشته اما در واقع بم زیر نقاب ظاهر مرتبش بغضی نوزده ساله را پنهان کرده است که نیاز به ترمیم روانی این شهر دارد، کمبود فضاهای تفریحی و فرهنگی چون دیگر شهرهای استان کرمان، بم را نیز می آزارد.

سری به قبرستان بم می‌زنیم جایی که روی یک سنگ گا‌ها تا ۱۰ ویا ۲۰ اسم حک شده است ونشان از کوچ دسته جمعی اعضای یک خانواده دارد، مردم بم، اما سکوت کرده اند بعد از زلزله سکوت شان همراه با بغض است وهنوز خاطره آن چهره‌های خون آلود خاکی گل مانند از خاطر هیچ یک از مردم استان کرمان نمی‌رود.

شهر بم اکنون زندگی دوباره ای را آغاز کرده است و برای ادامه زندگی به انگیزه وقدرت بیشتری نیاز دارد، مردم بم از دیرباز مردمان شادی بودند وجشن های خرماپزان بم و دیگر جشنواره هایشان دل استانی را شاد می کرد، امروز اما بم مانند گذشته شادنیست ویکی از دلایل آن نبود برنامه های فرهنگی وهنری  وبا نشاط برای تقویت روحیه این مردمان مهربان این خطه از کویرکرمان است.

بیاد درگذشتگان حادثه تلخ ۵ دی ماه بم، صلوات

گزارش مرضیه السادات حسینی راد