به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اخبار فارسی به نقل از خبرگزاری ایسنا، جشنواره موسیقی نواحی ایران رویدادی است که به‌عنوان فرهنگی‌ترین نماد موسیقی کشور در عرصه اجرا و تولید آثار فاخر و ارزشمند موسیقی اقوامِ ایران و با بهره‌گیری از استادان این حوزه و همچنین پژوهشگران برجسته موسیقی‌شناسی و قوم‌موسیقی‌شناسی فعالیت دارد اما این جشنواره از کجا آمد و حالا کجاست؟
محمدرضا درویشی و ایده‌ای به نام جشنواره موسیقی نواحی ایران
محمدرضا درویشی – موسیقیدان و پژوهشگر مطرح موسیقی نواحی ایران – از همان سال‌های اولیه پس از فارغ التحصیلی از دانشکده هنرهای زیبا به آهنگسازی قطعات موسیقی محلی مناطق مختلف ایران، به خصوص «مازندران» روی آورد. او بعدها به پژوهش در موسیقی نواحی ایران پرداخت که حاصل آن برگزاری جشنواره‌هایی چون «هفت اورنگ»، «آیینه و آواز»، «موسیقی حماسی» و پنج دوره «جشنواره موسیقی نواحی ایران» در استان کرمان بود.
جشنواره‌ای که زیر نظر دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار می‌شد و بنا بود تا رنگین‌کمانی از موسیقی اقوام ایران را به نمایش بگذارد.
درویشی نخستین دوره از جشنواره موسیقی نواحی ایران را در سال ۱۳۷۸ در استان کرمان برگزار کرد و دلیل اینکه امروز در آستانه برگزاری دوره هفدهم این رویداد هستیم، ایجاد وقفه‌های مکرر طی سالیان متمادی در برگزاری این جشنواره است.
چرا نام کرمان و جشنواره موسیقی نواحی با هم گره خورد؟
حالا خیلی وقت است که نام استان کرمان به عنوان میزبان با جشنواره موسیقی نواحی ایران گره خورده است و برای خیلی‌ها سوال است که چرا این جشنواره به جز یک دوره در این استان برگزار شده است.
محمدرضا درویشی در نشست خبری ششم جشنواره در این باره گفته بود: «هر ساله این جشنواره در کرمان برگزار می‌شود. همانطور که من روی گردشی بودن دبیر جشنواره هم بحث دارم، روی مکان جشنواره هم می‌توان بحث کرد. در تمام کشورهای دنیا جشنواره‌هایی هستند که هرساله در یک شهر خاص برگزار می‌شوند؛ مثل جشنواره ونیز، کن و… اما امکانات لازم هم برای آن شهرها در نظر گرفته می‌شود. در طول ۶ سالی که جشنواره موسیقی نواحی در شهر کرمان برگزار شده است، هیچ امکانات ویژه‌ای برای جشنواره در نظر گرفته نشده است و تمام امکانات، همان امکانات سابق شهر کرمان بوده است.»
هوشنگ جاوید _ پژوهشگر موسیقی نواحی _ نیز که خود از اعضای شورای سیاستگذاری این رویداد است، در گفت‌وگویی در بهمن‌ماه امسال اظهار کرده است: «همیشه معتقد بوده‌ام جشنواره نباید محدود به یک منطقه باشد. کرمان یا هر استان دیگری نمی‌تواند تمام هنرمندان موسیقی نواحی کشور را در خود جای دهد. ما حداقل ۱۲ هزار هنرمند موسیقی نواحی در کشور داریم که هر سال باید حدود هزار تا هزار و پانصد نفر از آنها در جشنواره حضور داشته باشند. کرمان به دلیل محدودیت‌های مکانی و امکانات اسکان و پذیرایی، ظرفیت این جمعیت را ندارد. به همین دلیل، باید به سمت برگزاری جشنواره به صورت منطقه‌ای حرکت کنیم و آن را در پنج منطقه مختلف کشور اجرا کنیم. این اقدام می‌تواند هم عدالت بیشتری ایجاد کند و هم امکان مشارکت گسترده‌تری فراهم کند.»
برگزاری منطقه‌ای جشنواره موسیقی نواحی و تمرکزذدایی از کرمان
اما شانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران به دبیری محمدعلی مرآتی با تغییری مهم برگزار شد. به این صورت که با رویکرد تمرکزذدایی جشنواره‌ای میزبانی ثابت از کرمان برداشته و جشنواره به صورت منطقه‌ای برگزار شد.
در واقع مقرر شد که جشنواره شانزدهم موسیقی نواحی با هدف تعالی و بهینه‌تر شدن و همچنین استفاده از ظرفیت سایر استان‌ها و فراگیری آن در پنج منطقه برگزار شود.
جشنواره در دوره قبل با حضور استان‌های تهران، قزوین، مازندران، خراسان شمالی، سمنان، گلستان، البرز و قم با برگزاری در استان گلستان به عنوان منطقه اول، استان‌های اصفهان، فارس، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان با برگزاری در استان چهارمحال و بختیاری به عنوان منطقه دوم، استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، زنجان و گیلان با برگزاری در استان آذربایجان شرقی به عنوان منطقه سوم، استان‌های کرمانشاه، ایلام، لرستان، همدان، مرکزی و کردستان با برگزاری در استان کرمانشاه به عنوان منطقه چهارم، استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، کرمان، یزد، سیستان و بلوچستان و هرمزگان با برگزاری در استان کرمان به عنوان منطقه پنجم صورت گرفت که تغییری مهم در نحوه برگزاری این رویداد محسوب می‌شد.
این در حالی بود که این اتفاق باعث انتقاد برخی از اهالی موسیقی و به ویژه اهالی موسیقی کرمان شده بود و آنها در نامه‌ای به وزیر ارشاد وقت به این موضوع اعتراض کردند و نوشتند: «در هیچ جای دنیا انتقال جشنواره‌ای معتبر که به نوعی برند تبدیل شده است انجام نمی‌شود. این جشنواره تنها جشنواره ملی در پهناورترین استان ایران است که علاقمندان بی‌شماری دارد و هرساله مخاطبین بسیاری چشم به برگزاری مجدد آن دارند.
با توجه به اراده وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به انتقال آن، خواستار بازنگری در این تصمیم هستیم.»
جشنواره هفدهم؛ منطقه‌ای یا باز هم کرمان؟
با وجود انتشار فراخوان هفدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران و معرفی فواد توحیدی به عنوان دبیر این رویداد اما همچنان خبری از برگزاری جشنواره هفدهم نیست و این در حالی است که حاشیه‌هایی نیز برگزاری این رویداد را احاطه کرده است.
در آستانه برگزاری جشنواره موسیقی فجر و با نزدیک‌تر شدن به روزهای پایانی سال حرف و حدیث‌هایی مبنی بر احتمال بازگشت جغرافیای فیزیکی جشنواره به استان کرمان مطرح شده است و این در حالی است که در فراخوان جشنواره صرفا به برگزاری منطقه‌ای این جشنواره اشاره شده و استان کرمان نیز به عنوان منطقه پنجم میزبان جشنواره است.
فواد توحیدی، دبیر کرمانی جشنواره هفدهم اما نگران خارج شدن همیشگی این رویداد از استان کرمان است. او در گفت‌وگویی در تاریخ ۲۰ دی‌ماه با رسانه فردای کرمان گفته است: «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی پیشنهاد میزبانی کرمان از جشنواره موسیقی نواحی را مطرح کرده به این شکل که جشنواره از حالت منطقه‌ای هم بیرون بیاید و مجدداً به‌صورت متمرکز در کرمان برگزار شود. این موضوع ابتدا به صورت تلفنی به کرمان اعلام شده و بعد آقای استاندار (دکتر طالبی) و آقای روحی مدیرکل ارشاد کرمان به تهران رفتند و آن‌جا با خانم رضایی معاون وزیر صحبت کردند.»
او همچنین گفته است: «دوره‌های قبل که جشنواره در کرمان برگزار می‌شد کرمان بخش کوچکی از هزینه برگزاری را پرداخت می‌کرد اما الان وزارت ارشاد برگزاری جشنواره در کرمان را به این منوط کرده که سهم کرمان در پرداخت هزینه‌ها بیشتر شود و وزارتخانه بیشتر حالت حمایتی داشته باشد و فقط مقدار کمی از مخارج را بپردازد. در حال حاضر توپ در زمین کرمان است و اگر آقای استاندار راضی شود هزینه برگزاری جشنواره را بپردازد من خوش‌بین هستم که جشنواره کلاً به کرمان برگردد.»
توحیدی اما در تاریخ ۴ بهمن‌ماه در گفت‌وگیی با همین رسانه از قوت گرفتن برگزاری جشنواره در استان کرمان خبر داد و گفت: «با توجه به صحبت‌هایی که با آقای استاندار و آقای نژادحیدری – سرپرست روابط عمومی استانداری کرمان – و حتی آقای صدری و آقای مرآتی در تهران شده است به نتایج خیلی مثبتی رسیدیم و سعی خود را می‌کنیم که این جشنواره به کرمان برگردد. من خیلی خوش‌بین هستم که جشنواره در کرمان برگزار شود زیرا خیلی حیف است که این جشنواره از کرمان برود.»
با این حال به نظر می‌رسد در روزهای پایانی سال خبری از برگزاری جشنواره موسیقی نواحی ایران به عنوان بزرگ‌ترین دلخوشی هنرمندان موسیقی نواحی ایران نیست و دغدغه اصلی مسئولان علی‌رغم آنچه در فراخوان اعلام شده، صرفا تعیین محل برگزاری جشنواره است.
انجمن موسیقی ایران و جشنواره‌ای بدون تاریخچه و آرشیو!
در میان تمام خبرهای ضد و نقیض و کشمکش‌ها اما موضوع تاسف‌بار، نبود یک آرشیو و ثبت تاریخچه برای این جشنواره است. در حال حاضر وب‌سایت جشنواره موسیقی نواحی ایران زیر نظر انجمن موسیقی ایران اداره می‌شود. وب‌سایتی که به جز اخبار و عکس‌های جشنواره شانزدهم، فراخوان جشنواره هفدهم و ویدئوها و اخبار پراکنده ادوار قبلی هیچ اطلاعات منسجمی در آن برای مخاطب قابل دسترس نیست و آرشیوی از ادوار نخست این رویداد ثبت و جمع‌آوری نشده است. هرچند که کتاب سالانه این جشنواره به طور منظم منتشر شده اما دسترسی به کتب سالانه برای مخاطب امکان‌پذیر نیست.
حتی صفحه ویکی‌پدیای جشنواره موسیقی نواحی ایران بدون اشاره به پیشینه برگزاری این جشنواره فقط تا سال ۱۳۹۸ به روز شده و در جشنواره دوازدهم متوقف شده است.
به نظر می‌رسد، انجمن موسیقی ایران نیز طی چند ماه اخیر رویکردی محافظه‌کارانه به خود گرفته و به جای به اشتراک گذاشتن و نشر اطلاعات درباره دو جشنواره مهم یعنی جشنواره موسیقی نواحی ایران و جشنواره موسیقی جوان به عنوان متولی اجرایی، ترجیح‌اش سکوت محض است؛ موضوعی که به انتشار اخبار ضد و نقیض دامن زده و بازار حاشیه و شایعات را داغ می‌کند.
انتهای پیام
