پوریا لوایی، عضو اندیشکده سیاست‌پژوهی کاربردی سحاب در گفت‌وگو با ایسنا، توافق پاریس را که در دسامبر ۲۰۱۵ به تصویب رسید، نقطه عطفی در تلاش‌های جهانی برای مقابله با تغییرات اقلیمی دانست و گفت: این توافق با شناسایی دی‌اکسیدکربن به عنوان عامل اصلی گرمایش جهانی، کشورها را ملزم به ارائه برنامه‌هایی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کرد. ایران به عنوان یک کشور در حال توسعه، با چالش‌های اقتصادی و مالی بزرگی در راستای اجرای تعهدات خود در این توافق روبه رو است؛ چالش‌هایی که ناشی از وابستگی شدید به منابع فسیلی، تحریم‌های بین‌المللی و محدودیت‌های مالی داخلی است.
وی با اشاره به چالش‌های اقتصادی و مالی ایران در پذیرش و اجرای تعهدات توافق پاریس، اظهار کرد: ایران در راستای توافق پاریس، سند مشارکت ملی (INDC) خود را برای کاهش گازهای گلخانه‌ای ارائه داده است. طبق این سند، ایران برای دستیابی به هدف کاهش ۴ درصدی رشد انتشار دی اکسیدکربن تا سال ۲۰۳۰ در صورت ادامه تحریم‌ها، به سرمایه‌گذاری حدود ۱۷.۵ میلیارد دلار نیاز دارد. اما در صورتی که تحریم‌ها برداشته شوند و ایران از حمایت‌های مالی و فنی بین‌المللی بهره‌مند شود، می‌تواند هدف کاهش ۱۲ درصدی انتشار گازهای گلخانه‌ای را دنبال کند؛ هدفی که به سرمایه‌گذاری بزرگی معادل ۵۲.۵ میلیارد دلار نیاز دارد.
لوایی این تفاوت را نشاندهنده اهمیت حمایت‌های مالی خارجی برای ایران دانست تا بتواند به اهداف اقلیمی خود دست یابد و ادامه داد: ایران در سند INDC خود منابع مالی برای اجرای این برنامه‌ها را از جمله کاهش تدریجی یارانه‌های انرژی، ایجاد صندوق ملی محیط زیست و توسعه فعالیت‌های بخش خصوصی به ویژه در بخش انرژی و بهینه‌سازی از طریق شرکت‌های خدمات انرژی پیش بینی کرده است.
عضو اندیشکده سیاست‌پژوهی کاربردی سحاب خاطر نشان کرد: با این حال، تأمین این منابع در شرایط اقتصادی کنونی ایران که با کسری بودجه روبه رو است، به راحتی امکان‌پذیر نیست.
چالش‌های تأمین منابع مالی
وی مکانیزم مالی توافق پاریس را شامل تعهد کشورهای توسعه یافته به ارائه حداقل ۱۰۰ میلیارد دلار در سال برای کشورهای در حال توسعه دانست تا در زمینه‌های سازگاری با تغییرات اقلیمی، کاهش گازهای گلخانه‌ای و انرژی‌های پاک به این کشورها کمک شود.
لوایی افزود: این منابع قرار بود از سال ۲۰۲۰ آغاز شده و تا پایان ۲۰۲۴ به ۵۰۰ میلیارد دلار برسد؛ این منابع مالی برای کشورهایی مانند ایران بسیار حیاتی هستند، اما تأمین این منابع با چالش‌های مختلفی روبه روست و یکی از مشکلات اصلی این است که بسیاری از کشورهای در حال توسعه، از جمله ایران، با چالش‌های ژئوپولیتیکی و شرایط سیاسی در کشورهای توسعه یافته روبه‌رو هستند.
عضو اندیشکده سیاست‌پژوهی کاربردی سحاب افزود: در سال ۲۰۲۲ گزارش‌های OECD نشان دادند که کشورهای توسعه یافته برای اولین بار به هدف ۱۰۰ میلیارد دلار در سال رسیده‌اند، اما باز هم نگرانی‌هایی وجود داشت که این منابع کافی نیستند و بخش بزرگی از این کمک‌ها به صورت وام و نه کمک‌های بلاعوض به کشورهای در حال توسعه ارائه شده است. این مساله باعث می‌شود که کشورهایی مانند ایران نتوانند به طور مؤثری از منابع موجود برای تحقق اهداف اقلیمی خود بهره‌برداری کنند.
تحریم‌ها و موانع سیاسی
وی با اشاره به اثرات تحریم‌ها در اجرای تعهدات این سند گفت: در حال حاضر، جدی‌ترین مانع در برابر ایران برای دسترسی به منابع مالی بین‌المللی، علاوه بر تحریم‌ها، محدودیت‌های تجارت بین‌المللی است. این مساله باعث می‌شود که ایران نتواند به راحتی از منابع موجود برای برنامه‌های اقلیمی خود بهره‌برداری کند.
این محقق اندیشکده سیاست پژوهشی یکی از نقدهای اصلی به توافق پاریس را عدم تعیین سازوکار خاص برای جبران خسارات اقتصادی کشورهای وابسته به نفت به واسطه کاهش تقاضا برای سوخت‌های فسیلی عنوان کرد و یادآور شد: کشورهایی مانند ایران که بخش عمده‌ای از درآمد خود را از صادرات نفت و گاز به دست می‌آورند، با آسیب‌های اقتصادی جدی ناشی از کاهش تقاضا برای سوخت‌های فسیلی مواجه هستند، گرچه منابع مالی وعده داده شده برای کاهش و سازگاری با تغییرات اقلیمی بسیار مهم است، اما این منابع عمدتاً به پروژه‌های کاهش گازهای گلخانه‌ای و انرژی‌های پاک اختصاص دارند و هیچ مکانیسم جبرانی برای کاهش اثرات اقتصادی ناشی از این تغییرات برای کشورهای نفتی مانند ایران وجود ندارد.
وی تاکید کرد: از این رو به نظر می‌رسد که ایران در پذیرش و اجرای تعهدات توافق پاریس با چالش‌های مالی و اقتصادی مواجه است و هرچند ایران اهداف بلندپروازانه‌ای را در کاهش گازهای گلخانه‌ای در سند مشارکت ملی خود تعیین کرده است، ولی تحقق این اهداف نیازمند منابع مالی عظیم است.
وی یادآور شد: چالش‌های تأمین منابع مالی جهانی، به‌ویژه به دلیل محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها و وضعیت سیاسی، بر اجرای این تعهدات تأثیر منفی می‌گذارد. علاوه بر این، نبود سازوکارهای جبرانی برای کشورهای وابسته به نفت مانند ایران، مساله‌ای است که باید در مذاکرات بین‌المللی مورد توجه قرار گیرد. تا زمانی که این چالش‌ها برطرف نشوند، تحقق اهداف توافق پاریس برای ایران دشوار به نظر می‌رسد.
انتهای پیام
