به گزارش گروه اجتماعی پایگاه اطلاع رسانی اخبار فارسی به نقل از خبرگزاری تسنیم، منطقه قبا در فاصله شش کیلومتری جنوب مسجد النبی واقع است و از نقاط خوش آب و هوا و از مناطق زراعی و پرآب اطراف مدینه به شمار می‌آید. به همین دلیل نخلستان‌های زیادی در قبا وجود داشته و دارد. مردم این منطقه، که به نام طایفه بنو عمرو بن عوف شناخته می‌شدند، به دلیل واقع شدن قبا در جنوب شهر مدینه و در واقع سر راه مکه به مدینه، نخستین استقبال‏‌کنندگان از مهاجرین و نیز شخص رسول خدا در وقت هجرت بودند.

پیش از آمدن رسول خدا ، شماری از مهاجران که از مکه به مدینه آمدند، به طور موقت در قبا ساکن شدند. پس از آن که رسول خدا به قبا آمدند، چند روزی در آنجا توقف کرده و آن‌گاه که خانواده آن حضرت، همراه علی بن ابی طالب (علیه‌السلام) به ایشان پیوستند، به سوی محل اصلی یثرب، یعنی جایی که امروزه مسجد النبی  قرار دارد، راهی شدند.

تاریخ بنای مسجد قبا

در چند روزی که پیامبر در قبا بود، مسجدی در این ناحیه بنا کرد که طی آن، تنها دیواری از سنگ‌های حرّه بر گرد آن کشیده شد. تا زمان توسعه ولید بن عبد الملک، مسجد سقف نداشت و اگر هم داشت، از همان شاخه‌های خرما بود.

ورود رسول خدا را به قبا، دوشنبه، دوازدهم یا چهاردهم ربیع‌الأول نوشته‏‌اند. آن حضرت در این چند روز میهمان کلثوم بن هِدْم بود و در منزل سعد بن خَیْثمه با مردم نماز می‏‌خواند. سعد در جنگ بدر و پدرش در جنگ احد به شهادت رسیدند. خانه سعد بن خَیْثمه و کلثوم بن هِدْم در سمت قبله مسجد ـ جنوب غربی ـ بوده و هر دوی آنها در حال حاضر، در مسجد قرار گرفته است.

تا پیش از توسعه سال ۱۴۰۶ قمری، خانه سعدبن خَیْثمه به صورت مستقل وجود داشته و طی چهارده قرن، زائران قبا، به آن خانه نیز وارد شده و در آن نماز می‏‌خواندند. در حال حاضر، محل این دو خانه، در سمت قبله مسجد قبا، سمت راست محراب واقع است.

رسول خدا بعدها نیز که در مرکز مدینه ساکن شد، هر هفته، گاه روزهای شنبه و گاه دوشنبه به قبا می‏‌آمد و در این مسجد نماز می‏‌گزارد. ابن شَبّه نوشته است: «إنَّ النَّبی (صلی الله علیه وآله) کانَ یَأتِی قُباء یَوْمَ الإثْنَین.»(۱)

.مسجد قبا در قرآن

بنا به روایات فراوان، مسجد قبا مصداق آیه «… لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَی التَّقْوی مِنْ أَوَّلِ یَوْم أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِیهِ…»(۲) است. این آیه اشاره به این نکته دارد که این مسجد از روز نخست بر پایه تقوا ساخته شد و لذا سزاوار است تا رسول خدا در این مسجد نماز بگزارد.

به سبب نزول این آیه در شأن مسجد قبا، در آن زمان، مسجد یاد شده را به نام «مسجد التقوی» می‏‌شناختند.(۳) این آیه در برابر مسجد ضرار نازل شد که برخلاف مسجد قبا که بر پایه تقوا ساخته شده بود، مسجد ضرار بر پایه نفاق و اختلاف بنا شد. تعبیر «مِنْ اَوَّلِ یَوْم» به معنای همان روز تأسیس مسجد است که با نیت خالص بنا نهاده شد.

همچنین نقل شده است که آیه «… فِیهِ رِجالٌ یُحِبُّونَ أَنْ یَتَطَهَّرُوا وَ اللهُ یُحِبُّ الْمُطَّهِّرِینَ»(۴) در شأن نمازگزاران مسجد قبا نازل شده است. این آیه در کنار آیاتی که اشاره به اقدام منافقان در ساختن مسجد ضرار دارد، در سوره توبه آمده و مربوط به سال نهم هجری، اندکی پیش از جنگ تبوک است.

تجدید بنای مسجد قبا

عمربن عبدالعزیز در آخرین دهه قرن اول هجری، به دستور ولید بنای اولیه مسجد قبا را خراب کرد و از نو بنایی استوار برپا ساخت و برای آن رواق‌هایی نیز افزود. مسجد قبا بعدها به دست جمال‌الدین ابو منصور اصفهانی، یکی از وزرای حکّام موصل، در سال ۵۵۵ قمری بازسازی شد. آثار این وزیر در تمامی مکه و مدینه دیده می‏‌شود.

توسعه مسجد قبا در قرن اخیر

مسجد قبا همیشه مورد توجه مسلمانان بوده و بارها تعمیرات اساسی در آن انجام شده است. در سال ۱۳۸۸ قمری ملک فیصل رواق‏‌های آن را در جهت شرقی مسجد توسعه داد. بنای جدید آن، که در ۲۶ صفر سال ۱۴۰۶ قمری به پایان رسید، در شکل معماری جدید خود، یکی از مهم‏ترین و زیباترین مساجدی است که در مدینه منوره قرار دارد. در بنای فعلی چهار مناره برای این مسجد در نظر گرفته شده که هر کدام ۴۷ متر طول دارد. مساحت تقریبی آن و بناهای جانبی مربوط به آن، در محدوده‏‌ای به مساحت ۱۳ هزار و ۵۰۰ مترمربع است که بر اساس محاسبات معماران آن، گنجایش بیست هزار نمازگزار را دارد.

ثواب نماز در مسجد قبا

به هر روی، مسجد قبا نخستین مسجدی است که رسول الله آن را بنا کرد. آن حضرت درباره نماز خواندن در مسجد قبا فرمود: «مَنْ تَطَهَّرَ فی بَیْتِهِ ثُمَّ أتی مَسْجِدَ قُباء فَصلّی فِیهِ رَکْعَتَیْن کانَ کأجْرِ عُمْره(۵)؛ کسی که در خانه‌‏اش وضو بگیرد، آنگاه به مسجد قبا درآید و دو رکعت نماز بگزارد، ثواب یک عمره را برده است.»

در حدیث دیگری هم آمده است: «کانَ النَّبِیُّ (صلی الله علیه وآله) یَأتِی مَسْجِدَ قُباء راکباً وَ ماشِیاً فَیُصَلّی فِیهِ رَکْعَتَیْن(۶)؛ رسول خدا، گاه پیاده و گاه سواره به مسجد قبا می‏‌آمد و دو رکعت نماز در آن می‏‌خواند.

انتهای پیام/