«ریچارد نفیو» معمار تحریم‌های ایران در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما در آمریکا، طی یادداشتی تحلیلی برای نشریه فارن‌افرز، با بررسی محدودیت‌های استراتژیک ایالات متحده، تنش‌های منطقه‌ای و تحولات ژئوپلیتیک، تأکید کرد که تنها راهکار پایدار و مؤثر برای حل مساله هسته‌ای ایران، بازگشت به مسیر دیپلماسی است.

نفیو با بررسی محدودیت‌های نظامی آمریکا، تنش‌های منطقه‌ای و روابط پیچیده ژئوپلیتیک، گزینه نظامی را ناکارآمد و پرهزینه توصیف کرده و نسبت به پیامد‌های آن برای ایالات متحده و خاورمیانه هشدار داده است. وی معتقد است که اقدام نظامی نه تنها مانع پیشرفت‌های هسته‌ای نمی‌شود، بلکه می‌تواند منجر به تشدید بحران و کاهش اعتبار آمریکا در سطح بین‌المللی شود. به باور این دیپلمات آمریکایی، دیپلماسی همچنان بهترین و پایدارترین راه‌حل درباره مساله هسته‌ای ایران است.

وی در این یادداشت نوشت: «برای دو دهه، صدا‌های جنگ‌طلب در واشنگتن خواستار حمله به برنامه هسته‌ای ایران بوده‌اند، اما این درخواست‌ها طی این مدت رد شده‌اند. دلیل این امر این بود که استدلال علیه اقدام نظامی قانع‌کننده و واضح بود: قابلیت‌های هسته‌ای ایران در مراحل ابتدایی بود و جامعه بین‌المللی بر لزوم اثبات اهداف صلح‌آمیز ایران اتفاق‌نظر داشت. زمانی که مشخص شد این اهداف صلح‌آمیز نیستند، تحریم‌ها به‌صورت یکپارچه علیه ایران اعمال شد و این تحریم‌ها هزینه‌های سنگینی را بر جمهوری اسلامی تحمیل کرد و ایران را به سمت مذاکرات سوق داد.»

وی افزود: «با این حال، هنوز دلایل زیادی برای عدم حمله به ایران وجود دارد. حمله به ایران موجب آشوب و بی‌ثباتی بیشتر در خاورمیانه خواهد شد. این کار منابع قابل توجهی از آمریکا را در زمانی مصرف می‌کند که واشنگتن مایل است بر مناطق دیگر تمرکز کند. همچنین اگر این حملات موفق نباشند ممکن است اعتبار آمریکا را تضعیف کند. این درحالیست که شانس شکست نیز بالاست، زیرا حتی دقیق‌ترین حملات ممکن است تنها به تأخیر در دستیابی ایران به توانایی‌های هسته‌ای منجر شوند و بهترین و پایدارترین راه‌حل همچنان توافق دیپلماتیک است.»

این دیپلمات آمریکایی در بخش دیگری از این یادداشت نوشته است که فعال کردن مکانیسم ماشه برای بازگشت تحریم‌هایی که به واسطه برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ لغو شد «ممکن است امکان‌پذیر باشد، اما نیازمند همکاری چین، به‌ویژه در زمانی است که این با خصومت دو چندان از سوی واشنگتن مواجه است. روابط روسیه با ایران نیز اکنون قوی‌تر از هر زمان دیگری در دهه‌های اخیر است و این روابط با همکاری‌های دفاعی متقابل تقویت شده است.»

نفیو با اشاره به ناکارآمدی گزینه نظامی علیه ایران عنوان کرد که ایالات متحده باید آخرین تلاش خود را برای مذاکره و امتحان مسیر دیپلماسی با ایران انجام دهد. وی افزود: «دلایل زیادی برای دادن یک فرصت نهایی به دیپلماسی وجود دارد. نخست و مهم‌تر از همه، مقامات آمریکایی نمی‌دانند که آیا یک حمله نظامی موفق خواهد بود یا خیر. ایالات متحده و شرکای آن ممکن است توانایی نابود کردن تمام تأسیسات اصلی هسته‌ای ایران را داشته باشند. اما این تضمینی برای از بین بردن تمام مواد هسته‌ای یا تجهیزات هسته‌ای ایران نیست، چرا که برخی از این موارد ممکن است در مکان‌های مخفی و در اعماق زمین نگهداری شوند.»

وی اعتراف کرد که حمله ادعایی نظامی به تاسیسات هسته‌ای ایران ممکن است، تمام تجهیزات و مواد موجود را غیرقابل استفاده کند، اما تخصص و دانش هسته‌ای ایران را نابود نمی‌کند. نفیو گفت: «بازسازی برنامه هسته‌ای زمان می‌برد، اما حمله‌ای که نطنز و سایر سایت‌ها را نابود کند، پایان ماجرا نخواهد بود، همان‌طور که مرگ فیزیکدان ایرانی محسن فخری‌زاده در سال ۲۰۲۰ یا حمله به سایت تولید سانتریفیوژ ایران در سال ۲۰۲۱ پایان‌بخش نبود.»

این دیپلمات آمریکایی همچنین عنوان کرد که حتی اگر ایالات متحده هزینه سنگین حمله نظامی به ایران را متقبل شود، نه تنها احتمال شکست آن وجود دارد بلکه ناگزیر است به مسیر دیپلماسی بازگردد. وی افزود: «ایالات متحده ممکن است مجبور باشد به طور مستمر به ایران حمله کند یا دست به حملات بسیار گسترده‌تری بزند. هر دوی این وظایف بسیار طولانی‌تر و دشوارتر از یک اقدام نظامی محدود خواهند بود و فرض این‌که واشنگتن تعهد لازم برای انجام آن را دارد، ساده‌لوحانه است. این به این معناست که حملات به ایران مشکلات اعتباری برای رهبران آمریکا ایجاد خواهد کرد، به‌ویژه اگر واشنگتن در نهایت از حملات خود دست بکشد و تهران یک سلاح هسته‌ای تولید کند.»

نفیو در همین حال به کمبود مهمات و سامانه‌های دفاع موشکی در ایالات متحده اشاره و عنوان کرد که اقدام نظامی علیه ایران در شرایطی که روسیه به جنگ علیه اوکراین ادامه می‌دهد، خطر حمله چین به تایوان وجود دارد و تقریباً کل خاورمیانه در وضعیت ناآرامی قرار دارد «هزینه‌های اضافی در زمانی بد برای واشنگتن خواهد بود.»

دیپلمات آمریکایی بر همین اساس نتیجه گرفت: هزینه‌های بالای حمله به ایران به این معناست که ایالات متحده باید دوباره دیپلماسی را امتحان کند؛ و دلایلی برای خوش‌بینی وجود دارد که علیرغم وضعیت متلاطم، دو کشور بتوانند به توافقی دست یابند.

وی در همین پیوند یادآور شد: ابتکارات اروپایی در اوایل دهه ۲۰۰۰ به تعلیق‌های کوتاه‌مدت در فعالیت‌های هسته‌ای ایران منجر شد. در سال ۲۰۱۳ هم برنامه اقدام مشترک، پیشرفت‌های هسته‌ای ایران را متوقف کرد تا دو سال مذاکره برای دستیابی به برجام فراهم شود. برجام بخش‌های قابل توجهی از برنامه هسته‌ای ایران را کاملاً متوقف کرد و آن را تحت نظارت‌های بین‌المللی سخت‌گیرانه‌تری قرار داد.

نفیو با اعتراف به پایندی ایران به برجام افزود: «حتی دولت اول ترامپ در گزارش‌های اجباری خود به کنگره درباره (پایبندی ایران به) این توافق اذعان کرد. برجام فروپاشید، زیرا ترامپ در اولین دوره ریاست‌جمهوری خود از آن خارج شد. اما ترامپ دقیقاً به این دلیل که توافق قبلی را از بین برد، در موقعیت مناسبی برای مهندسی یک جایگزین قرار دارد. مذاکرات برای بازگرداندن ایالات متحده و ایران به پایبندی کامل و متقابل به برجام در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ شکست خورد، زیرا ایرانی‌ها به آمریکا برای پایبندی به توافق پس از انتقال قدرت اعتماد نداشتند و آمریکا نیز حاضر به بررسی سایر رویکرد‌های دیپلماتیک نشد. با این حال، اگر خود ترامپ با یک توافق جدید موافقت کند، ایران ممکن است باور کند که این توافق پابرجا خواهد ماند. اکثر دموکرات‌ها از دیپلماسی حمایت کرده‌اند، و اگر ترامپ موافقت کند، احتمالاً جمهوری‌خواهان نیز همین کار را خواهند کرد.»

به گفته این دیپلمات آمریکایی «هنوز دلایلی برای امیدواری وجود دارد که با زمان و خلاقیت کافی، تهران و واشنگتن بتوانند به نوعی توافق دست یابند. البته پیشرفت‌های هسته‌ای ایران باعث شده زمان به منبعی کمیاب تبدیل شود و اگر ایالات متحده به دنبال یک رویکرد “فشار حداکثری” برای نرم کردن ایران برای مذاکرات بعدی برود، تهران ممکن است با خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) پاسخ دهد.»

نفیو در پایان این نوشتار خود آورده است: «زمانی که ایالات متحده برجام را مذاکره کرد، استدلال این بود که حفظ زمان گریز هسته‌ای ایران – زمان لازم برای تولید مواد هسته‌ای قابل استفاده برای سلاح هسته‌ای – یک سال فرصت برای دیپلماسی یا در صورت لزوم بسیج جهان برای یک پاسخ نظامی را فراهم می‌کند. اما این حال با غنی‌سازی اورانیوم ۶۰ درصدی در ایران دیگر وجود ندارد. سکوت نسبی ایران و ایالات متحده نیز بیشتر به دلیل جنگ‌های دیگر است تا خویشتن‌داری ایران یا دیپلماسی مؤثر آمریکا. این‌که اقدام نظامی ممکن است برای جلوگیری از گریز هسته‌ای ایران ضروری باشد، باید به‌عنوان شکست دیپلماسی تلقی شود.»

وی با تاکید بر اینکه «معایب اقدام نظامی جدی است» نتیجه گرفت: «مسیر امن‌تر این است که تلاش دیگری برای مذاکره با ایران انجام شود.»

منبع: ایرنا