گروه سیاسی پایگاه اطلاع رسانی اخبار فارسی به نقل از خبرگزاری تسنیم– جیمز ارل کارتر جونیور، معروف به جیمی کارتر سی‌ونهمین رئیس‌جمهور آمریکا در سن ۱۰۰ سالگی درگذشت. جیمی کارتر مسن‌ترین رئیس جمهور سابق آمریکا و آخرین رئیس دولت بازمانده در زمان وقوع انقلاب اسلامی در ایران بود.

در حقیقت یکی از مهم‌ترین اتفاقات قرن بیستم در زمان ریاست جمهوری وی رخ داد و آمریکا قوی‌ترین دست‌نشانده خود در منطقه غرب آسیا را از دست داد. از سوی دیگر، انقلاب اسلامی و حوادث پیرامون آن تأثیر مهمی بر ناکامی کارتر گذاشت تا جایی که وی موفق به استمرار مسئولیت خود در دو دوره نشد و دموکرات‌ها ۱۲ سال چشم انتظار بازگشت به کاخ سفید تا سال ۱۹۹۲ شدند که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.

در شب کریسمس ۱۹۷۸، کارتر در کاخ نیاوران مهمان محمدرضا شاه بود و در عباراتی که بعدها جنجال برانگیز شد، گفت: «ایران به خاطر رهبری فوق‌العاده شاه، در یکی از پرمخاطره‌ترین نقاط دنیا، به یک جزیره ثبات تبدیل شده است.»

یک هفته بعد از ادعای کارتر، راهپیمایی‌های عظیم مردمی علیه رژیم شاه و بعد از انتشار مقاله ارتجاع سرخ و سیاه در روزنامه اطلاعات به راه افتاد؛ قیام ۱۹ دی و سلسله قیام‌هایی که در چهلم شهدا در شهرها برگزار می‌شد، حرکت پرشتاب انقلاب را نشان می‌داد که یک سال بعد به ثمر نشست.

در کنفرانس گوادلوپ که در ژانویه ۱۹۷۹ در جزیره گوادلوپ بین ۴ رهبر بلوک غرب (جیمی کارتر، جیمز کالاهان نخست‌وزیر انگلستان، هلموت اشمیت صدراعظم آلمان غربی و ژیسکار دستن رئیس جمهور فرانسه) برگزار شد، کارتر و سایر سران متفق‌القول بودند که محمدرضا شاه ایران را ترک کند.

آن‌ها در این فکر بودند که در صورت استمرار حکومت وی ایران به سلطه شوروی در بیاید و یا دچار تجزیه شود و برای جانشینی شاه فکری کنند اما حرکت پرشتاب انقلاب و تمایل مردم به جمهوری اسلامی، موجب شد پیش‌بینی‌های آن‌ها رنگ ببازد.

کارتر در یک‌ماه پایانی حکومت شاه تمام تلاش خود را به کار بست تا از وقوع انقلاب اسلامی جلوگیری کند. بر اساس خاطرات منتشرشده از جیمی کارتر، سایروس ونس و برژینسکی، ژنرال رابرت هایزر آمریکایی به ایران آمد و کار اصلی وی ارزیابی این بود که ببیند آمریکا باید در ایران چه‌کار کند.

در زمان اقامت امام خمینی(ره) در نوفل لوشاتو، کارتر از طریق نمایندگان دولت فرانسه پیامی را به امام فرستاد که حاوی دو نکته بود؛ یکی راجع به موافقت کردن با دولت شاپور بختیار و یا حداقل سکوت در این شرایط، و حفظ آرامش و دیگری راجع به احتمال کودتای نظامی و یا پیش‏‌بینی کودتای نظامی و کشتار وسیع مردم تا از این طریق امام را بترساند.

امام خمینی(ره) در این دیدار با نمایندگان ژیسکار دستن(رئیس جمهور فرانسه) در تاریخ ۱۸ دی ماه ۵۷، درباره دولت بختیار فرمودند که اگر من هم چنین اشتباهی بکنم، ملت ما حاضر نخواهد بود: «ملت ما حاضر نیست که تمام خونها هدر برود و شاه به سلطنت باقی باشد، یا برود و بدتر از اول برگردد؛ و نه حاضر است که شورای سلطنت را قبول کند و آن هم بر خلاف قانون اساسی است که من مکرر تشریح کرده‌ام… آقای کارتر اگر حُسن نیت پیدا کرده‏‌اند و می‏‌خواهند آرامش باشد و خون‌ها ریخته نشوند، خوب است که شاه را ببرند و دولت [بختیار] را هم پشتیبانی نکنند؛ و به میل ملت که یک امر مشروعی هست و خواسته است؛ از میل ملت جلوگیری نکنند.»

امام خمینی درباره احتمال وقوع کودتا نیز تصریح می‌کنند اگر چنین کودتایی بشود از چشم آمریکا می‏‌بینند؛ «اگر (کودتا) بشود از چشم شما می‏‌دانیم. من نمی‏‌دانم ملت آمریکا بعدها چه خواهد کرد؛ و من به حکم اینکه یک شخص روحانی هستم و مصلحت بشر را همیشه در نظر دارم و مصلحت ملت خودم را در نظر دارم، به شما توصیه می‏‌کنم که جلوی این خون‌ریزی‌ها را بگیرید و نگذارید این خون‌ریزی‌ها تحقق پیدا کند؛ و ایران را به حال خود واگذارید؛ که اگر بکنید نه گرایش کمونیستی خواهد داشت و نه سایر مکاتب انحرافی؛ نه تسلیم شرق و نه تسلیم غرب خواهد شد.»

یکی از سناریوهای مطرح آن زمان برای آمریکایی‌ها که بیش از همه برژینسکی مشاور امنیت ملی کارتر بر آن تأکید داشت، کودتا بود اما اختلاف نظر سران ارتش در انجام کودتا و پیچیدگی اوضاع و همچنین اختلافات دولت بختیار تصمیم‌گیری را برای هایزر سخت و ناممکن می‌کند.

هایزر در خاطرات خود می‌نویسد که روز ۲۲ بهمن 57، دانکن (معاون وزیر دفاع آمریکا) از من پرسید آیا مایلم دوباره به تهران بروم و رهبری کودتا را به‌عهده بگیرم، گفتم «قبلاً بارها گفته‌ام که اگر رهبری ارتش ایران از صحنه کنار برود، تمامی سیستم ارتش سقوط خواهد کرد. در شرایط کنونی که رهبری ارتش در زندان است، اوضاع وخیم‌تر است، لذا طرح‌هایی که در مدت اقامت من در تهران تهیه شده بود، دیگر عملی نیست.»

بعد از پیروزی انقلاب، دومین ضربه به کارتر تسخیر لانه جاسوسی آمریکا در تهران بود؛ به گروگان گرفته شدن عوامل سفارت آمریکا در تهران، رئیس جمهور آمریکا را در مخمصه بدی قرار داد و وی تحت فشار افکار عمومی مردم کشورش قرار گرفت و نتوانست تا پیش از انتخابات ریاست جمهوری این مسئله را حل و فصل کند.

کارتر در نظر داشت تا از طریق نظامی، گروگان ها را آزاد کند؛ تفنگداران ارتش آمریکا در عملیاتی که بعد‌ها فاش شد نام آن «دلتا» بوده است، با هدف آزاد کردن گروگان‌های در محل سفارت آمریکا، در صحرای طبس پیاده شدند.

روز ۵ اردیبهشت ۱۳۵۹ نقشه آمریکا برای انجام عملیات نظامی مخفی در ایران براثر طوفان شن در صحرای طبس با شکست مواجه شد.

در پی حادثه صحرای طبس و فرار باقی‌مانده هواپیما‌ها و هلی‌کوپتر‌های آمریکایی به سوی ناو «نیمیتس»، جیمی کار‌تر، رئیس‌جمهوری آمریکا شکست این عملیات مداخله‌جویانه را اعلام کرد و «سایروس ونس» وزیر امور خارجه آمریکا که از ابتدا با عملیات دلتا مخالفت کرده بود از سمت خود استعفا داد.

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۱۹۸۰ زمانی از راه رسید که کارتر به دلیل عدم موفقیت در حل و فصل مسئله گروگان‌های آمریکایی در تهران و هم‌چنین مشکلات داخلی این کشور مثل تورم و نرخ پایین اشتغال، عرصه را به رقیب جمهوری‌خواه خود یعنی دونالد ریگان واگذار کند و جزو روسای جمهور تک‌دوره‌ای باشد.

انتهای پیام/