به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اخبار فارسی به نقل از خبرگزاری ایسنا، امروزه اهمیت روش‌های تحقیق در رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی بیش از پیش احساس می‌شود. این دروس نقش کلیدی در آماده‌سازی دانشجویان برای انجام پروژه‌های پژوهشی و نوشتن پایان‌نامه‌های دانشگاهی دارند. از سوی دیگر، کسب مهارت‌های پژوهشی برای فارغ‌التحصیلانی که وارد حوزه‌های کاربردی می‌شوند نیز ضروری است. با این حال، ادبیات علمی نشان می‌دهد که بسیاری از دانشجویان نگرش مثبتی به این درس ندارند و درک کافی از کاربردهای آن در آینده شغلی خود پیدا نمی‌کنند. این موضوع موجب ضعف عمومی در توانایی پژوهشی دانشجویان و کاهش کیفیت تحقیقات در این حوزه‌ها شده است.
یکی از دلایل اصلی این چالش‌ها، فقدان برنامه‌های آموزشی جامع و مناسب در آموزش روش تحقیق است. بسیاری از دانشگاه‌ها این درس را به اعضای هیئت علمی علاقه‌مند واگذار می‌کنند، حتی اگر دانش یا تجربه کافی در تدریس آن نداشته باشند. علاوه بر این، اختلاف نظرها در جامعه علمی درباره نحوه آموزش این درس و اولویت دادن به مصرف‌کنندگان یا تولیدکنندگان پژوهش، به پیچیدگی این موضوع افزوده است.
در این راستا، احمدرضا نصر اصفهانی، استاد علوم تربیتی دانشگاه اصفهان، همراه با گروهی از محققان دانشگاه اصفهان و دانشگاه اراک، تحقیقی را برای شناسایی چالش‌های اساسی در آموزش روش تحقیق در رشته‌های علوم تربیتی و روانشناسی انجام داده‌اند. این پژوهش با رویکردی تحلیلی به بررسی مشکلات موجود در برنامه‌های درسی، اساتید، دانشجویان و ساختار آموزش عالی پرداخته است.
محققان این مطالعه از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با ۲۰ نفر از اساتید و متخصصان حوزه روش تحقیق، داده‌های لازم را جمع‌آوری کرده‌اند. این داده‌ها سپس با استفاده از روشی تحلیلی به نام تم، که به شناسایی موضوعات کلیدی در داده‌ها می‌پردازد، بررسی شده‌اند. در این روش، اطلاعات در شش مرحله شامل آشنایی با داده‌ها، کدگذاری، جستجو و تعریف تم‌ها و تهیه گزارش نهایی تحلیل شدند.
نتایج این پژوهش نشان دادند که چالش‌های آموزش روش تحقیق را می‌توان در سه بخش اصلی دسته‌بندی کرد: نخست، مشکلات مرتبط با برنامه‌های درسی از جمله تعداد واحدهای درسی، محتوای آموزشی و روش‌های ارزشیابی. دوم، نقش اساسی اساتید و دانشجویان در آموزش این درس و سوم، مسائل ساختاری مانند گسترش بی‌رویه آموزش عالی و کمبود زیرساخت‌های لازم برای تدریس این درس.
از یافته‌های دیگر این پژوهش مشخص شد که بسیاری از اساتید روش تحقیق، گرایش به روش‌های کمی دارند و مباحث مرتبط با پژوهش‌های کیفی به‌طور کامل در کلاس‌ها پوشش داده نمی‌شود. این مسئله موجب سردرگمی دانشجویان در استفاده از روش‌های کیفی در پژوهش‌های خود شده است.
در بخش نتیجه‌گیری، محققان بر اهمیت استفاده از اساتید متخصص که تسلط کافی بر هر دو روش کمی و کیفی دارند تأکید کردند. همچنین به نیاز به ارائه آموزش‌های به‌روز و کاربردی برای دانشجویان اشاره شد. پژوهشگران پیشنهاد داده اند که برنامه‌ریزی در سطح کلان برای کاهش مشکلات ساختاری و بهبود زیرساخت‌ها ضروری است.
به گفته پژوهشگران، با ایجاد یک دیدگاه سیستمی که تمام اجزای مرتبط با آموزش روش تحقیق را بهبود ببخشد، می‌توان کیفیت این درس را ارتقا داد. همچنین، تقویت مهارت‌های عملی دانشجویان، استفاده از منابع معتبر و روش‌های تدریس فعال از جمله اقداماتی است که می‌توانند تأثیر مثبتی بر آموزش این درس بگذارند.
لازم به ذکر است که این نتایج علمی پژوهشی در دو فصلنامه «مطالعات برنامه درسی در آموزش عالی» وابسته به انجمن مطالعات برنامه درسی ایران به چاپ رسیده اند. این نشریه که به انتشار مقالات علمی در حوزه آموزش و برنامه‌ریزی درسی می‌پردازد، بستری مناسب برای به اشتراک‌گذاری یافته‌های جدید پژوهشی فراهم کرده است.
انتهای پیام
