به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، داده‌های ترازنامه انرژی سال ۱۴۰۰ (آخرین گزارش) و داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در خصوص بررسی وضعیت مصرف انرژی در بخش ساختمان (شامل بخش خانگی، ساختمان‌های اداری، تجاری و غیره) نشان می‌دهد ایران پنجمین سرانه بالا در مصرف انرژی در بخش ساختمان را پس از روسیه، فنلاند، نروژ و آمریکا دارد. نکته قابل تأمل اینجاست که بخش ساختمان در ایران به تنهایی حدود ۴۰ درصد از کل انرژی تولیدی کشور را مصرف می‌کند، به حدی که سرانه مصرف انرژی ایران در حد روسیه، کانادا و کشور‌های نزدیک به قطب شمال و جنوب است.

نکته اصلی اینجاست که این ۴۰ درصد انرژی در ساختمان‌های ایران به واسطه نبود عایق‌بندی درست ساختمان، رعایت نشدن استاندارد‌های مهندسی و… اتلاف می‌شود که جلوگیری از هدررفت تنها بخشی از آن می‌توانست مشکل ناترازی را کاهش دهد؛ بنابراین این عدد نمایانگر ضرورت توجه ویژه به بهینه‌سازی مصرف انرژی در ساختمان‌هاست.

شدت مصرف انرژی در کشور ۲.۵ برابر جهان

طبق آخرین آمارها، ایران دومین دارنده ذخایر و منابع گاز طبیعی در دنیا است، با این وجود قطعی گاز مکرر این روز‌ها برای بیشتر مردم تعجب‌آور بوده و در فصل سرد، باعث نگرانی زیادی برای مردم شده است، اما مدیرعامل شرکت گاز ایران می‌گوید: در آذرماه امسال افزایش میزان مصرف گاز موجب شده است بخش زیادی از گاز کشور به بخش خانگی، تجاری و صنایع جزء انتقال داده شود. وی اضافه می‌کند: مصرفی که هم‌اکنون در حوزه گاز کشور وجود دارد، شاید یک مصرف «بدمصرفانه» است؛ چراکه شدت مصرف انرژی در کشور بسیار بالاتر از جهان است.

بنا بر این گزارش شدت مصرف انرژی معیاری برای محاسبه نابهره‌وری اقتصاد یک کشور است و از طریق نسبت کل انرژی مصرفی به تولید ناخالص داخلی محاسبه می‌شود. برای محاسبه این شاخص مصرف انرژی در بخش‌های مختلفی ازجمله صنعتی، مسکونی، تجاری، حمل و نقل و کشاورزی اندازه گیری می‌شود.

آخرین گزارش سازمان ملی بهره‌وری کشور نشان می‌دهد در ایران این شاخص در وضعیت بسیار نامناسبی قرار دارد، به طوری که میزان شدت مصرف انرژی در ایران ۲ برابر چین و ۲.۵ برابر متوسط جهانی آن است. اکنون ایران دارای بالاترین میزان شدت مصرف انرژی در جهان است و مهم‌تر آنکه برخلاف اینکه رفتار این شاخص در میانگین جهانی آن کاهشی است، این شاخص در ایران رفتار افزایشی دارد. طبق این آمارها، طی ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۱ شدت مصرف انرژی در جهان درحالی کاهش ۴۰ درصدی داشته که این میزان در ایران افزایش ۶۰ درصدی را تجربه کرده است.

مصرف انرژی در بخش خانگی در ۱۰ سال ۱.۵ برابر شد

بررسی آمار‌های آژانس انرژی جهانی می‌گوید، مصرف انرژی در بخش ساختمان‌ها در جهان، حدود یک‌سوم از مصرف نهایی انرژی و انتشار کربن دی اکسید را به خود اختصاص می‌دهد. با وجود تلاش‌ها برای بهبود بهره‌وری انرژی، مصرف انرژی در ساختمان‌ها از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ نزدیک به ۲۰ درصد افزایش یافته و پیش‌بینی می‌شود با وجود شرایط جهانی، این میزان تا سال ۲۰۵۰ تقریبا ۵۰ درصد دیگر افزایش یابد.

اما درخصوص ایران نیز طبق آخرین آمار‌ها حاصل از ترازنامه انرژی وزارت نیرو، مصرف انرژی در بخش خانگی ایران طی ۱۰ سال از ۱۳۹۱ تا ۱۴۰۰ تقریبا ۱.۴ برابر (۳۸ درصد) رشد داشته است. ترازنامه انرژی می‌گوید در سال ۹۱ مقدار انرژی مصرفی در بخش خانگی ۳۳۶ میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام و با طی کردن یک روند صعودی در این ده سال، در سال ۹۵ به ۴۰۶ میلیون بشکه نفت خام رسید، اما در سال ۹۶ و ۹۷ با یک کاهش عجیب مواجه بودیم و در ادامه این روند مجدداً افزایش پیدا کرده و تا سال ۱۴۰۰ به تقریبا ۴۶۵ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه نفت خام رسیده است. رشد ۳۸ درصدی یا ۱.۴ برابر شدن مصرف انرژی در بخش خانگی کشور درحالی است که در این مدت جمعیت ایران از ۷۵.۴ میلیون نفر با رشد ۱۰ درصدی به ۸۳ میلیون نفر در سال ۱۴۰۰ رسیده است.

همچنین درحالی‌که مصرف بخش خانگی در جهان طی ۲۰ سال، رشد ۲۰ درصدی داشته است، اما در ایران طی ۱۰ سال، مصرف انرژی در بخش ساختمان رشد ۳۸ درصدی را تجربه کرده است.

بخش ساختمان ایران پنجمین بخش پرمصرف در جهان

براساس آمار‌های داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) در سال ۲۰۲۰ مجموع انرژی مصرفی در بخش ساختمان در ۵۰ کشور جهان رقمی معادل ۲۸۵۶ پتاژول برآورد شده است. در آن زمان از این مقدار سهم انرژی مصرفی ایران در بخش ساختمان، چیزی حدود ۲۲۳ پتاژول انرژی بوده است؛ البته که این روند تا امسال روند افزایشی داشته است. آمار‌های آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد در سال ۲۰۲۰ ایالات متحده با مصرف ۹۵۳ پتاژول انرژی، به عنوان پرمصرف‌ترین کشور دنیا در بخش ساختمان شناخته می‌شود.

دومین کشوری که بیشترین انرژی را در بخش ساختمانی مصرف می‌کند، روسیه با انرژی مصرفی ۵۸۴ پتاژولی است. پس از آن در جایگاه سوم، چین قرار دارد که با وجود اینکه پرجمعیت‌ترین کشور دنیاست تنها ۳۴۸ پتاژول انرژی در بخش ساختمانی مصرف می‌کند. لازم به ذکر است در حالت نرمال این مقدار مصرف انرژی بسیار بالاست، اما باتوحه به جمعیت این کشور احتمالاً این مقدار قابل چشم‌پوشی باشد. نکته قابل تأمل ماجرا اینجاست که ایران با مصرف ۲۲۳ پتاژول انرژی در بخش خانگی، چهارمین کشور پرمصرف دنیاست و، اما کمترین میزان مصرف انرژی در بخش ساختمانی در جهان متعلق به کشور‌های مالت، ارمنستان، قبرس و لوکزامبورگ است که کمتر از یک پتاژول انرژی در بخش خانگی مصرف می‌کنند.

تا اینجا از میزان مصرف انرژی کشور‌ها در بخش ساختمان گفته شد. کاملا واضح است باتوجه به اینکه جمعیت کشور‌ها متفاوت بوده، پس باید شاخص موثرتری را بررسی کنیم. از این رو سرانه مصرفی انرژی در بخش ساختمان را در نظر می‌گیریم. به این ترتیب مصرف انرژی را بر جمعیت تقسیم کرده تا سرانه مصرف به دست بیاید. آمار‌های مصرف انرژی وزارت نیرو (داده‌های کشورمان) و داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) نشان می‌دهد، بیشترین سرانه مصرفی انرژی در ساختمان مربوط به کشور روسیه با سرانه مصرفی ۴ پتاژول به ازای هر یک میلیون نفر است. پس از آن در رده دوم کشور‌های فنلاند و نروژ به صورت مشابه و جمعیت برابر (۵ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰) قرار دارند که سرانه‌ای برابر با ۳.۲ پتاژول به ازای هر یک میلیون نفر ثبت کرده‌اند. چهارمین کشوری که سرانه بالای مصرف انرژی در بخش ساختمانی را دارد، ایالات متحده با سرانه ۲.۹ پتاژول به ازای هر یک میلیون نفر است که با جمعیت ۳۳۱ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰، رقمی معادل ۹۵۳ پتاژول انرژی را در بخش ساختمان مصرف کرده است.

اما نکته جالب توجه ماجرا اینجاست که ایران با ۸۳ میلیون نفر جمعیت در سال ۲۰۲۰ و مصرف حدود ۲۲۳ پتاژول انرژی در بخش ساختمان، سرانه‌ای برابر با ۲.۷ پتاژول به ازای هر یک میلیون نفر را ثبت کرده و پنجمین سرانه را بین ۴۷ کشور دنیا داراست.
 
کلید کاهش هدررفت انرژی در بخش ساختمان

کاهش مصرف انرژی در بخش ساختمان و بخش خانگی می‌تواند تأثیر چشمگیری بر کل مصرف انرژی کشور داشته باشد. بهره‌مندی از ابزار‌هایی که به بهینه‌سازی مصرف انرژی در یکی از مهم‌ترین بخش‌های مصرف‌کننده، یعنی مسکن کمک کند، ضروری به‌نظر می‌رسد. این اقدام می‌تواند به کاهش اثرات زیان‌بار مصرف سوخت‌های فسیلی و افزایش بهره‌وری انرژی در کشور منجر شود.

اما درخصوص راهکار‌های کاهش مصرف انرژی در بخش ساختمان نیز باید گفت در دنیای امروز، قیمت به‌عنوان یک عامل کلیدی در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی و اجتماعی به‌شمار می‌آید. قیمت پایین انرژی نه‌تن‌ها روی انتخاب‌های مصرف‌کنندگان تأثیر می‌گذارد، بلکه به‌نوعی به بی‌توجهی به مسائل مهمی، چون مصرف بهینه انرژی، هدررفت منابع و کیفیت مصالح ساختمانی منجر شده است. این پدیده به‌ویژه در مناطق شمالی‌تر شهر‌ها به‌وضوح دیده می‌شود. در این مناطق، قیمت پایین انرژی به افراد این امکان را می‌دهد که بدون هیچ‌نگرانی از هزینه‌ها، از امکاناتی مانند استخر، سونا و جکوزی حتی در روز‌های سرد زمستان بهره‌مند شوند.

از سوی دیگر، این وضعیت باعث‌شده تا تولیدکنندگان وسایل گرمایشی و برقی، از بخاری‌های گازی گرفته تا آبگرمکن‌ها و حتی لوازم خانگی مانند چای‌ساز و ماکروفر، هیچ‌انگیزه‌ای برای ارتقای بهره‌وری انرژی محصولات خود نداشته باشند. مشتریان نیز به‌جای توجه به گرید انرژی محصولات، بیشتر به زیبایی طراحی و برند آن محصولات اهمیت می‌دهند؛ بنابراین اگر دولت به‌دنبال کاهش مصرف انرژی خانگی است، اصلاح قیمت‌ها به‌عنوان یک راهکار اساسی مطرح می‌شود. البته تأکید گزارش حاضر این نیست از همین امروز باید سراغ اصلاح قیمت رفت یا نرفت، بلکه صرفاً موضوع شفاف‌سازی دلایل مصرف بالای انرژی در کشور است. اقدام دیگری که می‌تواند در بهبود شرایط تأثیر بسزایی داشته باشد، کمک دولت به جایگزینی بخاری‌های با راندمان بالا، تعویض و نصب پنجره‌های دوجداره نوین، جایگزینی و نصب آبگرمکن و اجاق گاز تجاری با گرید انرژی بهتر است. همچنین اعمال استاندارد‌های ساختمانی در ساخت‌وساز‌های جدید و استفاده از مصالح ساختمانی، عایق‌بندی و حتی ایجاد یک شناسنامه انرژی برای ساختمان نیز از ضرورت‌های فعلی کشور است. برخی کارشناسان می‌گویند از ۴۰ درصد انرژی که در بخش ساختمان هدر می‌رود، بخش عمده آن مربوط به هدررفت انرژی از طریق در و پنجره‌های قدیمی آهنی بوده و صرفاً جایگزینی همان‌ها به کاهش چشمگیر هدررفت انرژی منجر خواهد شد.

انتهای پیام/