به گزارش پایگاه اطلاع رسانی اخبار فارسی به نقل از خبرگزاری ایسنا، ۱۹ آذر چهلمین سالروز انتصاب اعضای جدید کمیته انقلاب فرهنگی و ارتقاء کمیته به شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۶۳ است.
ریشه‌ها
بنیانگذار نظام جدید سیاسی ایران ۳۸ روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی پیامی ۱۳ بندی صادر کردند و چارچوب و مسیر حرکت کارگزاران کشور را مشخص کردند.
امام در بند ۱۱ این پیام با اشاره به سیاست‌های فرهنگیِ ضددینی عصر پهلوی‌ها خواستار جلوگیری از استمرار بدآموزی‌های به جا مانده از آن رژیم در دانشگاهها و تصفیه اساتید وابسته به شرق و غرب از دانشگاهها شدند.
رهبر فقید انقلاب اسلامی در بند ۱۱ این پیام که در اولین روز فروردین ۱۳۵۸ صادر شد، تاکید کردند: «باید انقلابی اساسی در تمام دانشگاههای سراسر ایران بوجود آید تا اساتیدی که در ارتباط با شرق و یا غربند تصفیه گردند و دانشگاه محیط سالمی شود برای تدریس علوم عالی اسلامی. باید از بدآموزی‌های رژیم سابق در دانشگاههای سراسر ایران شدیدا جلوگیری کرد، زیرا تمام بدبختی جامعۀ ایران در طول سلطنت این پدر و پسر از این بدآموزی‌ها به وجود آمده است.
اگر ما ترتیبی اصولی در دانشگاهها داشتیم، هرگز طبقه روشنفکر دانشگاهی نداشتیم که در بحرانی‌ترین اوضاع ایران در نزاع و چند دستگی با خودشان باشند و از مردم بریده باشند و از آنچه که بر مردم می‌گذرد چنان آسان گذرند که گویی در ایران نیستند. تمام عقب‌ماندگیهای ما به خاطر عدم شناخت صحیح اکثر روشنفکران دانشگاهی از جامعۀ اسلامی ایران بود و متأسفانه هم اکنون هم هست. اکثر ضربات مهلکی که به این اجتماع خورده است از دست اکثر همین روشنفکران دانشگاه رفته‌ای، که همیشه خود را بزرگ می‌دیدند و می‌بینند و تنها حرفهایی می‌زدند و می‌زنند که دوست به اصطلاح روشنفکر دیگرش بفهمد و اگر مردم هیچ نفهمند، نفهمند.
زیرا دیگر چیزی که مطرح نیست مردمند و تمام چیزی که مطرح است خود اوست، برای اینکه بدآموزی‌های دانشگاهی زمان شاه، روشنفکر دانشگاهی را طوری بار می‌آورد که اصولا ارزشی برای خلق مستضعف قائل نبود و متأسفانه هم اکنون هم نیست.
روشنفکران متعهد و مسئول، بیایید تفرقه و تشتت را کنار گذارید و به مردم فکر کنید و برای نجات این قهرمانان شهید داده، خود را از شرّ «ایسم» و «ایست» شرق و غرب نجات دهید. روی پای خود بایستید و از تکیه به اجانب بپرهیزید.»
طلاب علوم دینی و دانشجویان دانشگاهها باید دقیقا روی مبانی اسلامی مطالعه کنند و شعارهای گروه‌های منحرف را کنار گذارند و اسلام عزیز راستین را جایگزین تمام کج‌اندیشی‌ها نمایند. این دو دسته باید بدانند اسلام خود مکتبی است غنی که هرگز احتیاجی به ضمیمه کردن بعضی از مکاتب به آن نیست و همه باید بدانید که التقاطی فکر کردن خیانتی بزرگ به اسلام و مسلمین است که نتیجه و ثمرۀ تلخ این نوع تفکر در سال‌های آینده روشن می‌گردد. با کمال تأسف گاهی دیده می‌شود که به علت عدم درک صحیح و دقیق مسائل اسلامی، بعضی از این مسائل را با مسائل مارکسیستی مخلوط کرده‌اند و معجونی بوجود آورده‌اند که به هیچ وجه با قوانین مترقی اسلام سازگار نیست.
دانشجویان عزیز راه اشتباه روشنفکران دانشگاهی غیرمتعهد را نروید و از مردم خود را جدا نسازید. »
تولد ستاد انقلاب فرهنگی
به دنبال ملاقات شورای انقلاب با امام خمینی بیانیه‌ای در ۲۹ فروردین ۱۳۵۹ به این مضمون صادر شد: «دانشگاه باید از حالت ستاد عملیاتی گروه‌های گوناگون خارج شود از این رو ۳ روز مهلت داده می‌شود تا دفاتر و تشکیلات گروهها در دانشگاهها برچیده شود.
امتحانات دانشگاهی باید تا ۱۴ خرداد به پایان برسد و از ۱۵ خرداد دانشگاهها تعطیل شود و هرگونه اقدام استخدامی و مانند آن در دانشگاه متوقف شود و نظام آموزشی کشور بر اساس موازین انقلابی و اسلامی طرح‌ریزی شود.
یک ماه بعد از تعطیلی رسمی دانشگاهها در اردیبهشت ۱۳۵۹، امام خمینی در ۲۳ خرداد در پیامی فرمان تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی را صادر کردند.
در متن فرمان رهبر فقید انقلاب اسلامی آمد: «مدتی است ضرورت انقلاب فرهنگی که امری اسلامی است و خواست ملت مسلمان می‌باشد، اعلام شده و تاکنون اقدام مؤثری انجام نشده است و ملت اسلامی و خصوصا دانشجویان با ایمان متعهد نگران آن هستند و نیز نگران اخلال توطئه‌گران که هم اکنون گاه گاه آثارش نمایان می‌شود و ملت مسلمان و پایبند به اسلام خوف آن دارند که خدای نخواسته فرصت از دست برود و کار مثبتی انجام نگیرد و فرهنگ همان باشد که در طول مدت سلطه رژیم فاسد کارفرمایان بی‌فرهنگ، این مرکز مهم اساسی را در خدمت استعمارگران قرار داده بودند.»
انتخاب اعضاء
بنیانگذار انقلاب اسلامی در این فرمان حجج اسلام محمدجواد باهنر و مهدی ربانی املشی و آقایان حسن حبیبی، عبدالکریم سروش، شمس آل‌احمد، جلال‌الدین فارسی و علی شریعتمداری را به عنوان اعضای ستاد انقلاب فرهنگی انتخاب کردند و به آنان ماموریت دادند: «از افراد صاحب‌نظر متعهد، از بین اساتید مسلمان و کارکنان متعهد با ایمان و دیگر قشرهای تحصیل کرده، متعهد و مؤمن به جمهوری اسلامی» دعوت کنند تا «شورایی تشکیل دهند و برای برنامه ریزی رشته های مختلف و خط‌مشی فرهنگی آینده دانشگاهها، براساس فرهنگ اسلامی و انتخاب و آماده سازی اساتید شایسته، متعهد و آگاه و دیگر امور مربوط به انقلاب آموزشی اسلامی اقدام کنند.»
امام همچنین به اعضای ستاد انقلاب فرهنگی ماموریت دادند تا «دبیرستانها و دیگر مراکز آموزشی که در رژیم سابق با آموزش و پرورشی انحرافی و استعماری اداره می شد، تحت رسیدگی دقیق قرار گیرد تا فرزندان عزیزم از آسیب و انحراف مصون گردند.»
ابهام عمومی
تعطیلی دانشگاه و تاکید امام بر انقلاب فرهنگی برای بسیاری از مردم ایجاد ابهام کرد که منظور از اسلامی کردن دانشگاهها چیست؟
امام خمینی در اول اردیبهشت ۱۳۵۹ با حضور در جمع دانشجویان عضو انجمن اسلامی دانشگاهها و سازمان‌های دانشجویی مسلمان سراسر کشور که به دیدارشان آمده بودند، روند انقلاب فرهنگی را تشریح و منظورشان از اسلامی شدن دانشگاهها را به تفصیل تبیین کردند.
رهبر فقید انقلاب اسلامی در این سخنان گفتند: «لازم است که یک تذکر به شما بدهم که بدانید مقصود ما از اصلاح دانشگاهها چیست؟ بعضی گمان کردند که کسانی که اصلاح دانشگاهها را می‌خواهند و می‌خواهند دانشگاهها اسلامی باشد این است که گمان کردند که – این اشخاص توهم کردند که – علوم دو قسم است. هر علمی دو قسم است. علم هندسه یکی اسلامی است، یکی غیر اسلامی. علم فیزیک یکی اسلامی است، یکی غیر اسلامی. از این جهت اعتراض کردند به اینکه علم، اسلامی و غیر اسلامی ندارد و بعضی توهم کردند که اینها که قائلند به اینکه باید دانشگاهها اسلامی بشود؛ یعنی فقط علم فقه و تفسیر و اصول در آنجا باشد. یعنی همان شأنی را که مدارس قدیمه دارند باید در دانشگاهها هم همان تدریس بشود.
اینها اشتباهاتی است که بعضی می‌کنند، یا خودشان را به اشتباه می‌اندازند. آنچه که ما می‌خواهیم بگوییم این است که دانشگاههای ما، دانشگاههای وابسته است. دانشگاههای ما دانشگاههای استعماری است. دانشگاههای ما اشخاصی را که تربیت می‌کنند، تعلیم می‌کنند، اشخاصی هستند که غرب زده هستند. معلمین بسیاری‌شان غرب‌زده هستند و جوانهای ما را غرب‌زده بار می‌آورند. ما می‌گوییم که دانشگاههای ما یک دانشگاههایی که برای ملت ما مفید باشد، نیست.
ما بیشتر از ۵۰ سال است که دانشگاه داریم، با بودجه‌های هنگفتِ کمرشکن که از دسترنج همین ملت حاصل می‌شود و در این ۵۰ سال نتوانستیم در علومی که در دانشگاهها کسب می‌شود خودکفا باشیم. ما بعد از ۵۰ سال اگر بخواهیم یک مریضی را معالجه کنیم، اطبای ما بعضی‌های‌شان یا بسیاری‌شان می‌گویند این باید برود به انگلستان؛ ۵۰ سال دانشگاه داشتیم و طبیبی که بتواند کفایت از ملت بکند، از احتیاج ملت بکند، به حسب اقرار خودشان نداریم.
ما دانشگاه داشتیم و داریم و برای تمام شئونی که یک ملت زنده لازم دارد احتیاج به غرب داریم. ما که می‌گوییم دانشگاه باید از بنیان تغییر بکند و تغییرات بنیادی داشته باشد و اسلامی باشد، نه این است که فقط علوم اسلامی را در آنجا تدریس کنند. نه اینکه علوم دو قسمند. هر علمی دو قسم است: یکی اسلامی و یکی غیر اسلامی.
ما می‌گوییم که در این ۵۰ سال یا بیشتر که ما دانشگاه داریم، فرآوردههای دانشگاه را برای ما عرضه دارید. ما می‌گوییم که دانشگاههای ما مانع از ترقی فرزندان این آب و خاک است. ما می‌گوییم که دانشگاه ما مبدل شده است به یک میدان جنگ تبلیغاتی. ما می‌گوییم که جوانهای ما اگر علم هم پیدا کردند تربیت ندارند. مربی به تربیت اسلامی نیستند.»
میوه انقلاب فرهنگی
تعطیلی دانشگاه ها در سال ۱۳۵۹ و آغاز فعالیتهای ستاد انقلاب فرهنگی موجب عملیاتی شدن ایده‌ها و طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی از جمله تاسیس جهاد دانشگاهی، تدوین برنامه‌های آموزشی جدید، ادغام و انحلال برخی دانشگاهها، انتصاب مدیران متعهد در دانشگاهها، تدوین لایحه تربیت مدرس، تامین گزینش استاد، تشکیل مرکز نشر دانشگاهی، تشکیل کمیته اسلامی کردن دانشگاهها، طرح اعزام محصل به خارج و طرح تقسیم مناطق آموزشی و هماهنگی با تقسیمات کشوری شد.
طبق تاکید بنیانگذار انقلاب اسلامی، ستاد انقلاب فرهنگی با دعوت از صاحب نظران گروه‌های برنامه‌ریزی در رشته‌های پزشکی، فنی و مهندسی، علوم پایه، کشاورزی، علوم انسانی و هنر تشکیل شد، همچنین کمیته اسلامی کردن دانشگاه در ستاد انقلاب فرهنگی تشکیل شد تا برای ایجاد تغییر در مدیریت دانشگاهها، تغییر سازمان دانشگاهها و اسلامی کردن محیط دانشگاهها برنامه‌ریزی کند.
اولین ترمیم
به دنبال بازگشایی دانشگاهها آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رییس‌جمهور وقت کشورمان در تاریخ ۸ شهریور ۱۳۶۲ در نامه‌ای به رهبر انقلاب اسلامی بر لزوم ایجاد تحرک مضاعف در روند پذیرش دانشجو در نظام آموزش عالی و رفع مشکلات باقی مانده تاکید و طی نامه‌ای به امام خمینی خواستار ترمیم و تکمیل اعضای ستاد انقلاب فرهنگی شدند.
مشروح درخواست رییس‌جمهور وقت کشوران در سال ۱۳۶۲ به این شرح بود: «با نزدیک شدن زمان بازگشایی دانشگاهها و با توجه به اهتمامی که آن حضرت همواره نسبت به دانشگاه و دانشگاهیان ابراز فرموده‌اید لزوم تحرک مضاعف برای آمادگی هرچه بیشتر دانشگاه جهت پذیرش دانشجویان احساس می‌شود، با تقدیر و احترام نسبت به کلیه تلاش‌هایی که از سوی اعضای محترم ستاد انقلاب فرهنگی و همه استادان و محققان و دانشجویان دست‌اندرکار امور دانشگاهی مخلصانه مبذول گردیده است، ترمیم و تکمیل ستاد انقلاب فرهنگی استدعا و ترکیب جدید آن به ترتیب زیر پیشنهاد می‌گردد: نخست وزیر محترم، وزیر فرهنگ و آموزش عالی، وزیر ارشاد اسلامی، آقای دکتر شریعتمداری، آقای دکتر احمدی، آقای دکتر سروش، آقای دکتر معین و دو نفر دانشجو به انتخاب جهاد دانشگاهی. امیدوار است با توجه ویژه امام بزرگوار بازگشائی دانشگاه با حرکتی اسلامی و با توفیقی الهی قرین باشد.»
واکنش امام
امام نیز با درخواست ایشان موافقت کردند و در پاسخ به درخواست ایشان نوشتند: «با تشکر از زحمات اعضای محترم ستاد انقلاب فرهنگی و تمام کسانی که برای اسلامی و انسانی نمودن دروس و محیط دانشگاهها زحمت کشیده‌اند، امید است با ترمیم ستاد محترم و کوشش دانشجویان عزیز و متعهد و هماهنگی اساتید محترم و تلاش تمامی دست‌اندرکاران مؤمن و پشتیبانی ملت معظم، این پایگاه اسلامی ـ ملی، که سرنوشت کشور در آتیه دور و نزدیک به آن پیوستگی دارد، با استقلال و شایستگی به خدمت خود ادامه دهد و امروز که کشور از استقلال شایسته برخوردار است و قید و بند غرب و شرق و غرب‌زدگان و شرق‌زدگان از کشور و دانشگاه گسسته شده است، جوانان عزیز دانشگاهی هرچه بیشتر در کسب علوم و فنون در اعتلای کشور معظم خود کوشش نمایند؛ و از نفوذ عناصر منحرف و وابسته به چپ و راست قاطعانه جلوگیری کنند و نگذارند محیط مقدس دانشگاه آلوده به اغراض منحرفان و وابستگان به اجانب گردد. و اگر انحراف و گرایشی به شرق و غرب خدای نخواسته از اساتید یا دانشجویان مشاهده کردند، به ستاد فرهنگی اطلاع دهند، و در رفع آن با ستاد همراهی لازم را بنمایند. »
ترمیم دوم و تولد شورای عالی
در ادامه فعالیت دانشگاهها در نظام سیاسی جدید، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران در ۱۹ آذر ۱۳۶۳ بار دیگر بر ضرورت توسعه و اصلاح مراکز آموزشی و انقلاب فرهنگی تاکید کردند و با انتصاب اعضای جدید به ستاد انقلاب فرهنگی هم بستر دستیابی صددرصدی به این هدف و سایر اهداف ترسیم شده را به وجود آوردند و هم با تاسیس شورای عالی انقلاب فرهنگی موافقت کردند.
در این پیام که امام خطاب به اعضای ستاد انقلاب فرهنگی صادر کردند، نوشتند: «اکنون که با تأییدات خداوند متعال و عنایت و دعای حضرت بقیه‌الله روحی لمقدمه الفداء دانشگاهها و مدارس عالی کشور کار خود را در سطح وسیعی شروع کرده‌اند و حرکت سازندگی با تمام ابعادش در کشور اسلام رو به گسترش است و مغزهای متعهد و متخصص به فعالیتهای پر ارج خود ادامه می‌دهند، با اخراج کارشناسان خائن اجنبی و فرار کارشناسان غرب و شرق زده، که کشور را وابسته به خارج در تمام ابعاد نموده بودند، نیاز مبرم به متخصصان متعهد و اسلام شناسان متخصص و مغزهای متفکر وطن‌خواه و نیروهای فعال ماهر و اساتید و مربیان و معلمان معتقد به اسلام و استقلال کشور در تمام کشور محسوس و در علوم دانشگاهی و فرهنگ مترقی محسوس‌تر می‌باشد و ضرورت توسعه و اصلاح مراکز آموزشی و انقلاب فرهنگی به معنای واقعی هر روز روشنتر می گردد.
به حمدالله ستاد انقلاب فرهنگی در مدت کوتاهی که از عمرش گذشته خدمت‌های ارزنده و گامهای مفید و مؤثری در این امر حیاتی برداشته؛ و مورد تقدیر و تشکر است ولی خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین شدن فرهنگ آموزندۀ اسلامی ـ ملی و انقلاب فرهنگی در تمام زمینه‌ها در سطح کشور آنچنان محتاج تلاش و کوشش است که برای تحقق آن سالیان دراز باید زحمت کشید و با نفوذ عمیقِ ریشه‌دار غرب مبارزه کرد و ما می‌دانیم که اگر با دقت ریشه‌یابی کنیم، آنچه بر ملت ما گذشته و اکنون می‌گذرد حتی جنگ تحمیلی، سرچشمه از دانشگاه غرب‌زده و متخصصان غیر متعهد و وابسته گرفته است.
مع هذا، قشر متدین انقلابی اعم از اساتید متعهد و معلمان وطن‌خواه اسلامی و دانشجویان انقلابی موظفند با هوشیاری بدون غفلت از این مسئله مهم، به دانشگاهها و مدارس و آنان که هنوز خواب رژیم سابق را می بینند و رویه‌های فرهنگ شرق را در سر می‌پرورانند. اجازه ندهند که خارج از دروس موظف خود به صحبت‌های انحرافی بپردازند و در صورتی که نصیحت برآنان اثر نداشت به شورای‌عالی انقلاب فرهنگی، که شکل گرفته است و انجام وظیفه می‌کند، اطلاع دهند و باید بدانند با مسامحه در این امر به تدریج در دانشگاهها و دبیرستانها خط انحرافی، نفوذ خواهد کرد و در پیشگاه خداوند متعال مسئول هستند.»
اعضای شورا
رهبر فقید انقلاب اسلامی در این نامه با انتصاب مجدد اعضای ستاد فرهنگی و رؤسای سه قوه، حجج اسلام آقایان خامنه‌ای، موسوی اردبیلی و رفسنجانی و مهدوی‌کنی و سید کاظم اکرمی، وزیر آموزش و پرورش، سید رضا داوری، نصرالله پورجوادی و محمدرضا هاشمی را به عضویت ستاد در آوردند.
پس از صدور این فرمان، حجت‌الاسلام محمدعلی انصاری از اعضای دفتر در نامه‌ای به امام خمینی پیشنهاد داد: «آیا لازم است در خبر، نام ستاد انقلاب فرهنگی به شورای عالی انقلاب فرهنگی تغییر داده شود؟»
امام (ره) نیز در پاسخ مرقوم کردند: «لزومی ندارد، ولی مانعی ندارد.»
منابع:
صحیفه امام – جلد۱۸ – ص ۸۳ و ۸۴
صحیفه امام – ج۱۲ – ص۲۰۷ و ۲۰۸ و ۲۴۸-۲۵۲
انتهای پیام
