به گزارش گروه فرهنگ و هنر پایگاه اطلاع رسانی اخبار فارسی به نقل از خبرگزاری دانشجو، در ابتدای این نشست  عبدالله بیچرانلو ضمن بیان مقدمه ای درباره پژوهشی که بصورت مشترک با منصوره حجاری  با محوریت خانواده و فرهنگ دیجیتال انجام داده است اشاره کرد و گفت: نگاهی در جامعه امروز حاکم است که هر تکنولوژی و پیشرفتی که در جامعه وارد می­گردد بصورت پیش­فرض منجر به نتایج بد و زیان­بار خواهد بود، اما نتیجه نشان داده که این نگاه اشتباه بوده و می­شود در برابر ورود این اتفاقات غافلگیر نشد و حتی استفاده مفید هم داشت. البته این مدل نگاه خطی داشتن نگاهی تهدیدی نسبت به تغییرات و پیشرفت هاست که نیاز به بازنگری دارد. در این شرایط وجوه چالشی این اتفاقات هم قابل توجه است، چون این مسائل از ویژگی تازگی برخوردارن و آمادگی مواجه شدن از ابعاد مختلف وجود ندارد، معمولا کفه چالش­ها سنگینی می­کند.

بیچرانلو ادامه داد: این رسانه­ای شدن دارای ابعاد مختلفی است که یک خانواده ایرانی را تحت الشعاع خودش قرار می­دهد. این خانواده ایرانی در سال­های پیش در یک قالب سنتی و با چارچوب­های مشخص خودش زندگی می­کرد اما با تشدید دو عنصر رسانه­ای شدن و جهانی شدن تغییرات جدیدی صورت گرفته که این قالب سنتی خانواده را دچار تغییرات کرده. بعنوان مثال یکی از مصادیق رسانه­ای شدن مسئله انتقال در فشردگی زمان و فشردگی مکان است

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران ضمن ورود به بحث حریم خصوصی اشاره کرد: اگر خانواده ایرانی درگذشته در یک مرز و چارچوب مشخصی زندگی می­کرد و به این چارچوب پایبند بود، امروز این مرز زدوده شده و خانواده ایرانی امروز همسایه همه دنیا است، و نه فقط همسایه هم­محله­ای و هم­شهری خود. امروز عبارت حریم خانه کمی دچار باز تعریف شده. در گذشته حریم خانه و حریم خصوصی تعاریف دیگری داشت که بخاطر ویژگی خصوصی بودن، غیر از اعضای آن خانه دیگران در جریان نبودند، اما امروز شاهد آن هستیم که بخش قابل توجهی از اتفاقات داخل خانه در پیام­رسان­ها منتشر می­شوند و یکی از چالش های وضعیت امروز ما در دوران جهانی شدن، علیرغم اینکه ما به همه چیز دسترسی داریم، همین نقض حریم خصوصی است. تا سالهای سال نمایش دادن حریم خصوصی تابو محسوب می­گشت و قابل نمایش نبود، اما امروز بخاطر همین تکنولوژی و جهانی شدن، تمامی اتفاقات با جزئیات کامل نمایش داده می­شوند، که ناشی از همین فضای رسانه ای شدن هست. بحث تعهد، آئین­های سورپرایز، تولد، جشن­ها، رابطه رمانتیک و… همگی شاهد مثال­های این مطلب هستند.

بیچرانلو دادمه داد: در ادبیات دینی درباره خانواده اشارات و تاکیدات زیادی شده که این کانون را محل آرامش اعضای آن می­داند، اما گاهی مسائلی منجر به ایجاد اختلال آرامش در خانواده می­گردد، مثل استفاده نادرست از ابزار تکنولوژی در خانه، و این موضوع در نسل جدید هم بیشتر دامنگیر است، چون از کودکی در معرض همین ابزار بودند. لازم است قبل از ازدواج و در مراحل آشنایی، طرفین درباره مصادیق حریم خصوصی، مدل و سبک تفریحات و اوقات فراغت، مدل و میزان استفاده از فضای مجازی، توقعاتی که نسبت به همسر در استفاده از این فضا وجود دارد و… بصورت جدی بحث و گفتگو ایجاد شده .

خانواده ای که امروز در دوران جهانی و شبکه­ای در معرض اینترنت و فضای مجازی و هجوم اطلاعات زیست می­کند، دائما در حال نظاره سبک زندگی­های متنوع از تمام مناطق دنیاست و ذائقه مصرف همه مردم در دیدشان است و تحت تاثیر این تنوع قرار خواهد گرفت. این تاثیر حتی گاهی با حضور سلبریتی­ها یا آیدل­ها اثرش بیشتر هم خواهد شد. اینفلوئنسرها و سلبریتی­های مجازی دائم در حال ارائه مدلی از نمایش یک سبک زندگی هستند. فارغ از هرچیزی مهم ترین تاثیر آن در بین مردم، ایجاد یک مدلی از مطالبه گری از طرف خانواده­های ایرانی است که چه تصویری از یک زوج خوشبخت می­بینیم و ما هم می­خواهیم مثل آنها باشیم.  به عبارت دیگر در بدنه یک خانواده ایرانی یک فرایند  ترکیبی هیبریدی در حال شکل گرفتن است.

منصوره حجاری در ادامه بحث گفت: ما امروز با زوج هایی روبرو هستیم که در مفاهیم اصلی زندگی مثل عشق، تعهد، خیانت و… درحال حرکت و تغییر چارچوب هستند و مرز­های این مولفه­ها را جابجا می­کنند و آن دسته زوج هایی موفق خواهند بود که درباره چیدمان این مرزها همواره با همدیگر صحبت کرده باشند. همانطور که معنا و مصادیق این مفاهیم در حال جابجایی هستند، فرایندهای ارتباطی نیز دچار تغییرات است. حتی در این دوره تعاریف زوجین از بحث خیانت و سطح آن هم در حال تغییر است، به عنوان مثال یک زوج کار کردن با غیر همجنس را در محیط کار مدلی از خیانت می­داند و یک زوج دیگر ارسال ایموجی در چت.

پژوهشگر حوزه خانواده و رسانه در ادامه بحث حریم خصوصی گفت: در بحث حریم خصوصی امروز دیوارهای خانواده­های ایرانی سیال شده و زوجین با علاقه تصاویر بخش­های مختلف خانه خود را فضای مجازی به اشتراک می­گذارند، به­گونه­ای که افراد با دیدن این عکس­ها تمام جزئیات و بخش­ها و لوازم خانه را پیش­بینی می­کنند.

حجاری ضمن ادامه بحث اینفلوئنسرها گفت: پایه اصلی سبک زندگی این قشر، مصرف است و آنها نیازمند پدیده­ای به نام «اقتصاد توجه» هستند. این نیازمندی به توجه تا آنجا پیش می­رود که برای بخش به بخش تولیدات محتوایی سناریو و برنامه وجود داشته باشد. به عبارت دیگر فردی که پشت دوربین قرار دارد تا بخشی از روزمرگی را ضبط و به نمایش بگذارد صرفا یک فیلمبردار ساده نیست، بلکه ترکیبی متشکل از سناریونویس، طراح صحنه و دکور، کارگردان و… برای تولید این محتوا نظر می­دهند و تصمیم می­گیرند که چگونه ضبط و پخش شود. تنها دلیل این کار هم درگیری و نیاز این قشر به اقتصاد توجه است و همین پدیده آنها را وادار به زندگی نمایشی می­کند. در دنیای سلبریتی­ها همه نقش­ها در خانواده با مدل جدیدی براساس نیاز روز تقسیم شده که با مدل خانواده­های ایرانی متفاوت است؛ اما در طی زمان تبدیل به الگویی برای خانواده­ها خواهد شد که زندگی ایده­آل را در زندگی آیدل­ها می­بینند. در ادامه این الگونمایی­ها و تغییرات می­توان به سفرهای شخصی شده(بیشتر در خانم­ها بصورت تنهایی)، خانه شخصی شده(خانه دیزاین شده که توسط خانم ادعا می­شود اینجا خانه من است)، رضایت­بخش بودن کارهای خانه توسط زنان(کار در خانه همواره لذتبخش است)، والدگری مشارکتی(تقسیم کار ارتباط با فرزند بصورت مشترک)، سفرهای خارجی خانوادگی(معرفی بعنوان بخش لاینفک زندگی­ها)، چالش­ها و بازی­های خانوادگی(اجرای دابسمش یا بازی­های دو نفره) و… از این دست موارد هستند.

این پژوهشگر حوزه خانواده در ادامه گفت: در این پژوهش ما به یک مدل سه سطحی زیست بوم ارتباطی خانواده دو فضایی شده دست یافتیم. در این مدل خانواده­ها به سه مدل تقسیم شده اند: مدل اول خانواده درونگرای جمع محور است. این مدل حریم خصوصی مهم است، نظارت به مصرف رسانه­ای وجود دارد، نقش­های خانوادگی بصورت جمعی طراحی شده و مناسک خانوادگی پلتفرمی دنبال می­گردد.

دومین مدل خانواده برونگرای فردمحور- نمایشی است. در این مدل نیز خودافشایی و خودابرازی وجود دارد، نظارتی وجود ندارد، مرز و چارچوبی نیست، نقش­ها و مناسک خانوادگی واقعی نیست و نمایشی دنبال می­شود.

و نهایتا سومین مدل هم خانواده برونگرای فرد محور- کالایی شده است. این مدل فردگرایی بالایی دارد، دچار فراغت زدگی و مرکز زدایی شده است.

در پایان باید به دو نکته اشاره کرد. ما با یک اکوسیستم و زیست بومی از خانواده ایرانی مواجهیم که تحت تاثیر رسانه­ای شدن و دسترسی طولانی به فضای مجازی دچار نوعی از فردیت و خودمحوری شده. نتیجه آنکه خانواده­ها امروز مدل و سبک زندگی­ خود را در فضای مجازی می­بینند و انتخاب می­کنند، مثل عشق ورزیدن، مدل ابراز علاقه، یا حتی مدل خواستگاری، سورپرایزها و… که البته این مدل همواره توقعات خاصی را بوجود می­آورد.