تجارت بدون دلار، شاید اگر این سخن دو دهه پیش گفته می‌شد همه کارشناسان و تحلیلگران اقتصادی اجرای آن را محال می‌دانستند به این دلیل که تا اوایل دهه ۹۰ بیش از ۸۰ درصد تجارت جهانی با دلار انجام می‌شد، اما رویکرد جهان چند قطبی ظاهرا به مسأله اقتصاد نیز ورود کرده و به دنبال این است که دلار را از مبادلات خود حذف کند؛ موضوعی که طی چند سال گذشته بار‌ها از سوی رهبر انقلاب اسلامی تاکید شده و برخی کشور‌ها نیز آن را اجرا کردند. بررسی‌ها نشان می‌دهد برخی کشور‌ها مهم‌ترین معاملات خود را بدون دلار انجام می‌دهند و در مقابل بانک مرکزی آمریکا برای مقابله با این موضوع به دستکاری نرخ بهره اقدام می‌کند تا بتواند ارزش دلار را حفظ کند. درباره دلارزدایی کشور‌های مختلف، گزارشی تهیه کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

سال ۲۰۰۱ سهم دلار از تجارت جهانی حدود ۷۳درصد بود، اما تا سال۲۰۲۰ این نرخ به کمتر از ۵۵ درصد رسید و آمار‌های اخیر نشان می‌دهد این سهم به ۴۷درصد رسیده است. روسیه یکی از کشور‌های مصرف کننده دلار بود، به طوری‌که سالانه حدود ۴۰۰میلیارد دلار مصرف ارزی برای واردات انجام می‌شد. بررسی‌ها نشان می‌دهد در دو سال گذشته روند دلارزدایی در کشور‌های با تجارت بالا مانند چین و روسیه کلید خورد و سهم دلار را از معاملات دو کشور دور کرد. در واقع کشور‌های مختلف جهان از این‌که دلار ارز مرجع جهان باشد در حال آسیب دیدن هستند. به این دلیل که برخی کشور‌ها سیاست‌های آمریکا را اجرا نکردند و منافع ملی کشورشان را در نظر گرفتند و مشمول تحریم شدند. درواقع آمریکا سعی داشت از ارز ملی خود در جهان به‌عنوان سلاح استفاده کند و اکنون کشورهای‌مختلف به‌دنبال خلع سلاح هستند.

پیمان دوجانبه پولی

پیام‌رسان سوئیفت که نقل و انتقال پول را انجام می‌دهد، تحت نظارت آمریکا قرار دارد. آمریکا برای این‌که بتواند کشور‌ها را تحت فشار قرار دهد و به اصطلاح تحریم‌های خود را اثرساز کند، دسترسی یک کشور را به پیام‌رسان سوئیفت مسدود می‌کند. این موضوع باعث شده تا کشور‌ها به سمت تهاتر کالا یا پیمان‌های پولی دوجانبه و چندجانبه حرکت کنند. به عنوان مثال، اکنون کشور‌ها در پی این هستند که وارد سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان همکاری‌های شانگ‌های یا بریکس شوند تا ریسک‌تجارت آن‌ها نیز کاهش یابد.

اخیرا روسیه معاملات سوخت خود را با روبل انجام می‌دهد. همچنین برخی کشور‌های آفریقایی تجارت با دلار خود را متوقف کرده‌اند. چین که دومین اقتصاد جهان است، بخشی از تجارت خود را با یوان انجام می‌دهد و این موضوع باعث نارضایتی مقامات آمریکایی شده و تقابل سیاسی با چین را افزایش داده است. در مقابل چین اعلام کرده در حال کاهش ذخایر ارزی خود است که این موضوع در بلند مدت می‌تواند به اقتصاد یانکی‌ها آسیب بزند. عربستان سعودی اخیرا اعلام کرده حاضر است فروش نفت خود را بدون دلار و با ارز‌های دیگر انجام دهد. هند هم بخش عمده‌ای از صادرات محصولات کشاورزی و همچنین بخشی از واردات نفت خود را با ارز غیر دلار انجام می‌دهد. هند و مالزی نیز بانک‌هایی را برای تجارت بدون دلار تاسیس کردند تا بتوانند با ارز روپیه با یکدیگر معاملات انجام دهند. البته حضور رمزارز‌ها نیز در بازار جهانی بدون تاثیر در روند دلارزدایی نبود، اما برخی کشور‌ها معتقدند به‌دلیل این‌که مشخص نیست آمریکا در پشت پرده این موضوع حضور دارد یا خیر، سعی می‌کنند با ارز‌های دیگر تجارت خود را انجام دهند.

حذف دلار از تجارت روسیه و چین

چندی پیش اعلام شد سهم ارز‌های ملی در پرداخت‌های روسیه چین از حدود ۲۵درصد به ۸۰درصد رسیده است. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز در این باره اعلام کرده با توجه به روند افزایش تجارت با چین، مسکو و پکن، شانس دارند که در سال جاری میلادی این رقم را به مرز ۲۰۰میلیارد دلار برسانند. به گفته گئورگی زینوویف، مدیر بخش آسیایی شماره یک وزارت خارجه روسیه، دلارزدایی از تجارت روسیه و چین عملا کامل شده است. ترکیه نیز اعلام کرده برای صادرات پوشاک خود حاضر است بدون دلار اقدام به تجارت کند و برزیل نیز معاملات سنگ آهن خود را بدون دلار انجام می‌دهد. با توجه به این‌که آمریکا هژمونی ذخایر ارزی خود را برای ترویج بی‌ثباتی در سراسر جهان استفاده می‌کند، سلب این سلطه از واشنگتن به ایجاد یک سیستم اقتصادی عادلانه‌تر و فراگیرتر با فرصت‌های برابر برای همه به‌ویژه منطقه جنوب جهانی کمک خواهد کرد.

تاکید بر پایان سلطه دلار

بیش از یک دهه است، رهبر معظم انقلاب اسلامی تاکید دارند که باید به مسأله اقتصاد بیشتر توجه شود. از نام سال‌های مختلف در یک دهه گذشته گرفته تا تاکید به مسئولان در سخنان و بیانات ایشان، مشخص است اقتصاد باید اولویت اول کشور قرار بگیرد. چند سالی می‌شود که مقام معظم رهبری بر تجارت بدون دلار تاکید دارند و دیروز هم در دیدار با مردم خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان تصریح کردند: «خود آن‌ها می‌گویند شاخص‌های اقتدار آمریکا در دنیا رو به تنزل است. مثل چه؟ مثل اقتصاد. یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتدار آمریکا اقتصاد قوی آمریکا بود؛ می‌گویند رو به تنزل است.» ایشان با استناد به حرف‌های برخی منابع غربی، شاخص‌های اقتدار آمریکا از جمله در زمینه اقتصاد را در حال تنزل خواندند و گفتند: «قدرت آمریکا برای تغییر دادن دولت‌ها نیز افول محسوسی کرده است.»

منبع: روزنامه جام جم